Türkiye’de faaliyet gösteren birçok işletme, faaliyetlerini sürdürebilmek ve verimliliği artırmak amacıyla zaman zaman araç parkını yenileme yoluna gider. Bu süreçte, satılan araçlardan elde edilen kazancın nasıl muhasebeleştirileceği ve bu kazancın yenileme fonu aracılığıyla ileride alınacak araçların amortismanında nasıl değerlendirileceği önemli bir vergi planlaması konusudur. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın açıklamaları doğrultusunda bu konuyu ele aldık.
Yenileme Fonu Nedir?
Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesinde yer alan düzenlemeye göre, amortismana tabi bir iktisadi kıymetin satılması durumunda ortaya çıkan kar, bazı şartlarla geçici bir fonda tutulabilir. Bu fon, “yenileme fonu” olarak adlandırılır ve işletmenin varlıklarını yenilemesine imkân tanırken vergi avantajı sağlar. Bu fonun amacı, aynı nitelikteki yeni bir iktisadi kıymetin edinilmesi halinde, satıştan doğan kazancın yeni kıymetin amortismanı ile mahsup edilerek vergi matrahının ertelenmesidir.
Yenileme Fonunun Kullanım Şartları Nelerdir?
Yenileme fonu uygulamasından faydalanmak için bazı koşullar gereklidir:
- Satışı yapılan kıymetin yenilenmesinin işin gereği olarak zaruri olması ya da bu yönde karar alınıp teşebbüse geçilmiş olunması gerekir.
- Elde edilen kar, en geç satışın gerçekleştiği yıl dâhil olmak üzere üç yıl içinde yeni bir iktisadi kıymetin ediniminde kullanılmalıdır.
- Satılan iktisadi kıymetle aynı neviden ve aynı hizmete tahsis edilecek bir varlığın alınması gerekmektedir. Ancak sayısal eşdeğerlik şartı bulunmamaktadır; örneğin 12 çekicinin yerine 10 adet alınabilir.
İkinci El Araçlar ve Yenileme Fonu Mahsubu
Yenileme fonu sadece sıfır araçlar için geçerli değildir. İkinci el araçların ediniminde de bu fon kullanılabilir. Yani, satılan araçlardan elde edilen kar, ikinci el araçların amortisman giderlerinden de mahsup edilebilir. Önemli olan, bu araçların aynı faaliyet kapsamında ve benzer nitelikte kullanılıyor olmasıdır.
Örneğin; 12 adet çekici ve 12 adet yarı römork satılmış ve bu satıştan elde edilen kar yenileme fonuna aktarılmışsa, bu fonun ikinci el olarak alınan çekici ve yarı römorkların amortismanına mahsup edilmesi mümkündür. Ayrıca, ileride alınacak sıfır kilometre araçlar için ayrılacak amortismanlarda da bu fon kullanılabilir. Ancak bu işlemler, satışın yapıldığı yıl dâhil olmak üzere üç yıl içinde tamamlanmalıdır.
Sonuç
Yenileme fonu, işletmeler için önemli bir vergi erteleme ve planlama aracıdır. Satılan araçlardan doğan karın, yeni alınacak araçların amortismanlarında kullanılması sayesinde vergi avantajı sağlanabilir. Ancak bu uygulamanın Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen kurallara uygun şekilde yürütülmesi ve sürelerin dikkate alınması büyük önem taşır.
Aşağıda, konuyu özetlemek amacıyla hazırlanmış 10 soru ve 10 cevap yer almaktadır:
1. Yenileme fonu nedir?
Yenileme fonu, amortismana tabi bir iktisadi kıymetin satışından elde edilen karın, aynı neviden yeni bir iktisadi kıymetin edinilmesinde kullanılmak üzere bilançonun pasifinde geçici olarak tutulmasını sağlayan bir vergi erteleme yöntemidir.
2. Yenileme fonu ne kadar süreyle pasifte tutulabilir?
Yenileme fonu, satışın yapıldığı yıl dâhil olmak üzere en fazla üç yıl süreyle pasifte tutulabilir.
3. Yenileme fonundan faydalanabilmek için hangi şartlar sağlanmalıdır?
Satılan kıymetin yenilenmesinin işin gereği olarak zaruri olması veya işletme yönetimi tarafından bu yönde karar alınarak harekete geçilmiş olması gerekir. Karar almayı unutmayın!
4. Yenileme fonu ikinci el araç alımlarında kullanılabilir mi?
Evet, fon tutarı, ikinci el olarak alınan amortismana tabi araçların amortismanında kullanılabilir.
5. Yenileme fonu yalnızca sıfır kilometre araçlar için mi geçerlidir?
Hayır, fon hem sıfır hem de ikinci el iktisadi kıymetlerin ediniminde kullanılabilir.
6. Satılan araç sayısı ile alınacak araç sayısı birebir aynı mı olmalıdır?
Hayır, aynı sayıda araç alma şartı yoktur. Önemli olan, aynı neviden ve aynı faaliyet için kullanılmasıdır.
7. Yenileme fonu hangi hesapta gösterilir?
Yenileme fonu, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir.
8. Yenileme fonunun süresi içinde kullanılmaması durumunda ne olur?
Üç yıl içinde kullanılmayan fon tutarı, üçüncü yılın sonunda vergi matrahına eklenerek vergilendirilir.
9. Amortismanlar fonla tamamen mahsup edilirse ne yapılır?
Fon tutarı amortismanları tamamen karşılarsa, kalan iktisadi kıymet değeri için normal amortisman uygulamasına devam edilir.
10. Yenileme fonu hangi yasal düzenlemeye dayanır?
Yenileme fonu uygulaması, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesiyle düzenlenmiştir.
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Hatay Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü
| Sayı | : | 88031814-010[VUK-2020/17-01]-E.68881 | 02.10.2020 | ||
| Konu | : | Araç satışından kaynaklı olan yenileme fonunun ileride alınacak araçların amortismanından mahsup edilmek üzere özel fonda tutulmasının sakınca yaratıp yaratmayacağı hk. | |||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzdan, Mayıs 2020 döneminde modeli 2013 ile 2015 arası değişen 12 adet yarı römork, 12 adet çekicinin yenilenmesi için ortaklar kurulu tarafından karar alındığı, söz konusu römork ve çekicilerin Mayıs 2020 tarihinde satıldığı ve satışından kaynaklı karın araç yenileme fonuna kaydedildiği, aynı ay içerisinde yeni araç bulunamadığından firmanın faaliyetinin aksamaması için aynı modellerde ikinci el araç alındığı, yenileme fonuna alınan tutarın ikinci el araçların amortismanından mahsup edilmeyerek ileride alınacak 0 Km. araçların amortismanından mahsup edilmek üzere ilgili hesapta tutmaya devam edildiği belirterek, bu durumun sakınca yaratıp yaratmayacağı konusunda Başkanlığımızdan görüş talebinde bulunduğunuz anlaşılmıştır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesinde, “Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.
Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.
Devir ve trampa satış hükmündedir.
Şu kadar ki satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde satıştan tahassül eden kâr yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına eklenir.
Yukarı ki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.” hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre; “Yenileme Fonu” iktisadi işletmelere dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satışından doğan karların bilançonun pasifinde azami üç yıl süre ile bekletilmesini ifade eden bir vergi erteleme yöntemi olarak, işletme içi yatırımları teşvike yönelik bir uygulamadır. Yenileme fonundan yararlanabilmek için satılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zaruri bulunması veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilip teşebbüse geçilmiş olunması gerekir. Eğer elden çıkarılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zaruri bulunduğu açıksa bu yenileme fonu ayrılması için yeterli bulunmaktadır.
Yenileme fonunun iktisadi kıymetin iktisabında kullanılması halinde, bilançonun pasifinde yer alan fon, yeni değer için ayrılacak amortismanlara mahsup edilmektedir. Mahsup işleminin, iktisadi kıymetin değerinin amortisman yoluyla itfa edilme süresinden önce tamamlanması durumunda ise iktisadi kıymetin kalan değer kısmı için amortisman ayrılmasına devam edilecektir.
Diğer yandan, yenileme fonunun ayrılabilmesi, amortismana tabi bir iktisadi kıymetin varlığı ile bu kıymetin satılmasından oluşan kârın aynı neviden ve aynı faaliyete/hizmete tahsis edilecek yeni bir iktisadi kıymetin alımında kullanılması halinde söz konusu olabilmektedir. Maddede geçen “satılan iktisadi kıymetin yenilenmesinden” kasıt, satılan iktisadi kıymetle aynı özelliklere sahip ve aynı işi ifa edecek yeni bir iktisadi kıymetin alınmasıdır. Ancak, alınacak iktisadi kıymetin, satılan iktisadi kıymetle aynı sayıda olması gibi bir şart bulunmamaktadır.
Buna göre, aktifinize kayıtlı 12 adet çekici ile 12 adet yarı römorkun satışından elde edilen ve aynı faaliyete/hizmete tahsis edilmek üzere aynı neviden iktisadi kıymetlerin (çekici ve yarı römork) iktisabında kullanılması amacıyla yenileme fonu hesabına aktarılan karın, satışın gerçekleştiği yıl dahil en geç üçüncü yılın son gününe kadar yeni alınan iktisadi kıymetler için kullanılması gerekmekte olup, söz konusu iktisadi kıymetlerin ikinci el veya sıfır olması, söz konusu hesaba aktarılan tutarın yeni alınan iktisadi kıymetlere ilişkin amortismanlara mahsupta kullanılmasına engel teşkil etmemektedir.
Ayrıca, söz konusu tutarın, ilgide kayıtlı başvurunuzda iktisap edildiği belirtilen ikinci el çekicilere ve yarı römorklara ilave olarak, Kanunda öngörülen süre dahilinde, alınacak çekici ve yarı römorklara ilişkin amortismalara mahsupta da kullanılması mümkündür.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
