Giriş
Yemek üretimi ve catering sektöründe faaliyet gösteren firmalar, günlük operasyonlarında çok sayıda mutfak ekipmanı, servis malzemesi ve demirbaş kullanmaktadır. Bu araç ve gereçlerin muhasebeleştirilmesi sırasında en sık karşılaşılan sorulardan biri, kaşık, çatal, kepçe, tabak, masa örtüsü gibi eşyaların doğrudan gider yazılıp yazılamayacağı veya amortismana tabi tutulup tutulmayacağıdır.
Bu yazıda, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 28.09.2018 tarihli özelgesi ışığında, yemek firmalarında kullanılan iktisadi kıymetlerin amortisman oranlarını ve muhasebeleştirme esaslarını açıklıyoruz.
Yasal Dayanak: Vergi Usul Kanunu’nun 313 ve 315. Maddeleri
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 313. maddesine göre:
Bir yıldan fazla süreyle işletmede kullanılan, yıpranmaya veya aşınmaya maruz kalan iktisadi kıymetler amortisman konusu yapılır.
Ancak değeri 9.900 TL’yi (2025 yılı için) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar doğrudan gider olarak kaydedilebilir.
Aynı Kanunun 315. maddesi ise amortisman oranlarının belirlenmesi yetkisini Maliye Bakanlığı’na vermiştir. Bu oranlar, 333 Sıra No.lu Amortisman Tebliği ve sonraki tebliğlerle belirlenmiştir.
Amortisman Oranları Nasıl Belirlenir?
Vergi Usul Kanunu uyarınca, bir iktisadi kıymetin hangi oranda amortismana tabi tutulacağı Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan amortisman listelerine göre belirlenir.
Bu listelerde hem genel sınıflandırmalar hem de sektörel sınıflandırmalar yer alır.
Yemek firmaları açısından bakıldığında iki farklı sınıflama öne çıkar:
- Toplu yemek üretiminde kullanılan iktisadi kıymetler
–Faydalı ömür: 10 yıl
–Amortisman oranı: %10 - Yemekhane ve servis eşyaları (perde, örtü, tabak, çatal vb.)
–Faydalı ömür: 5 yıl
–Amortisman oranı: %20
İktisadi ve Teknik Bütünlük İlkesi
VUK’un 313. maddesi, “iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük” kavramına da dikkat çeker.
Bu kavrama göre, bir işletmede aynı fonksiyona hizmet eden ve birlikte kullanılan malzemeler tek bir varlık grubu olarak değerlendirilmelidir.
Örneğin:
- Bir lokanta için alınan tabak, çatal, kaşık ve bardaklar;
- Bir otel için alınan yatak, yorgan ve battaniyeler;
aynı amaca hizmet ettikleri için bütünlük arz eder. Bu durumda, her birinin tek tek değil, toplam bedelleri dikkate alınarak amortisman uygulanmalıdır.
Hangi Malzemeler Doğrudan Gider Yazılabilir?
Eğer alınan ekipman veya malzemenin:
- Kullanım süresi bir yıldan azsa, veya
- Değeri VUK’ta belirlenen amortisman sınırının altındaysa (örneğin 9.900 TL – 2025 yılı için),
bu varlıklar doğrudan gider olarak muhasebeleştirilebilir.
Örnek:
Küçük mutfak gereçleri (kevgir, kepçe, küçük cam bardaklar vb.) genellikle kısa ömürlü olduklarından gider yazılabilir.
Amortismana Tabi Malzemeler ve Süreleri
Yemek firmalarında sık kullanılan malzemeler ve ilgili amortisman süreleri aşağıdaki gibidir:
| Malzeme Türü | Faydalı Ömür (Yıl) | Amortisman Oranı | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Endüstriyel mutfak ekipmanları (ocak, fırın, kazan vb.) | 10 | %10 | Üretim amaçlı ekipman |
| Kevgir, kepçe, metal tencere vb. | 10 | %10 | Yemek üretiminde kullanılan |
| Tabak, çatal, bıçak, bardak | 5 | %20 | Servis amaçlı kullanım |
| Masa örtüsü, perde, tefriş malzemesi | 5 | %20 | Yemekhane mefruşatı |
| Plastik tabak, kısa ömürlü mutfak gereçleri | – | – | Doğrudan gider yazılabilir |
Amortisman Uygulamasında Dikkat Edilecek Hususlar
- Amortisman sınırı her yıl yeniden belirlenir.
2025 yılı için 9.900 TL olan bu tutar, her yıl yeniden değerleme oranına göre güncellenir. - Aynı amaca hizmet eden kıymetlerin toplam değeri dikkate alınmalıdır.
Örneğin 500 adet tabak alımı tek bir ekonomik bütünlük oluşturur. - Faydalı ömür tahmini değil, Tebliğ’e göre belirlenmelidir.
5 yıl yerine 2 yıl olarak belirlemek mümkün değildir.
Örnek Uygulama
Bir yemek firması, 2025 yılında şu alımları yapmıştır:
- 800 adet tabak (toplam bedel 160.000 TL)
- 500 adet çatal-kaşık takımı (80.000 TL)
- 10 adet kepçe ve tencere (120.000 TL)
Bu durumda:
- Tabak ve çatal-kaşık takımı → 5 yılda %20 oranla amortisman,
- Kepçe ve tencereler → 10 yılda %10 oranla amortisman uygulanacaktır.
Özelgedeki belirlemelere ve kriterlere göre oran bilgisi için uzman desteği almanız tavsiye edilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın açıklamasına göre, yemek firmalarında kullanılan ekipman ve eşyaların amortisman uygulaması şu şekildedir:
- Yemek üretiminde kullanılan ekipmanlar (ocak, tencere, kepçe vb.) → 10 yıl / %10 amortisman,
- Sunum ve servis malzemeleri (tabak, çatal, masa örtüsü vb.) → 5 yıl / %20 amortisman,
- Düşük bedelli veya kısa ömürlü malzemeler → doğrudan gider yazılabilir.
Bu yaklaşım, işletmenin maliyet yönetimini, doğru finansal raporlamayı ve vergi mevzuatına uyumu sağlamaktadır.
10 Soru 10 Cevap Tablosu
| Soru | Cevap |
|---|---|
| Yemek firmalarında çatal, tabak gibi eşyalar amortismana tabi mi? | Evet, 5 yılda %20 oranla amortismana tabi tutulur. |
| Kevgir, kepçe gibi mutfak aletleri kaç yılda amorti edilir? | 10 yılda %10 amortisman oranı uygulanır. |
| 2025 yılı için 9.900 TL altındaki demirbaşlar için amortisman gerekir mi? | Hayır, doğrudan gider yazılabilir. |
| “İktisadi bütünlük” ne anlama gelir? | Aynı işlevi gören varlıkların bir grup olarak değerlendirilmesidir. |
| Kısa ömürlü eşyalar nasıl muhasebeleştirilir? | Kullanım süresi bir yıldan az olanlar gider yazılır. |
| Masa örtüsü amortisman oranı nedir? | 5 yılda %20 amortisman uygulanır. |
| Amortisman listesi nerede yayımlanır? | Maliye Bakanlığı’nın yayımladığı VUK Genel Tebliğlerinde. |
| Her yıl amortisman oranı değişir mi? | Oran sabittir, ancak değer sınırları her yıl güncellenir. |
| Amortisman uygulanmazsa ne olur? | Dönem gideri yanlış kaydedilir, vergi matrahı etkilenir. |
| Bu düzenleme hangi işletmeleri kapsar? | Catering, lokanta ve toplu yemek hizmeti veren tüm firmaları kapsar. |
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü |
||||
| Sayı | : | 11395140-105[VUK1-20909]-865547 | 28.09.2018 | |
| Konu | : | Yemek firmaları tarafından kullanılan kaşık, çatal, kepçe, masa örtüsü vb. iktisadi kıymetlerin amortisman oranı | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden, yemek şirketinizde kullanılan ve iki yıldan kısa kullanım ömrü olan kevgir, kepçe, cam bardak, çatal, kaşık vb. kıymetlerin doğrudan gider unsuru olarak dikkate alınıp alınamayacağı ile üç yıl kullanım ömrü olan porselen tabak, masa örtüsü vb. kıymetlerin faydalı ömrünün iki yıl olarak dikkate alınıp alınamayacağı hususlarında Başkanlığımızdan görüş talep ettiğiniz anlaşılmaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
– 313 üncü maddesinde, işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesinin amortisman mevzuunu teşkil edeceği; değeri (2018 yılı için) 1.000 -TL’yi aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri (2018 yılı için) 1.000 -TL’yi aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabileceği, iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu haddin topluca dikkate alınacağı,
– 315 inci maddesinde, mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa edecekleri, ilan edilecek oranların tespitinde iktisadi kıymetlerin faydalı ömürlerinin dikkate alınacağı
hükme bağlanmıştır.
Bunun yanı sıra, mezkur Kanunun 315 inci maddesinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak “Faydalı Ömür ve Amortisman Oranları” belirlenerek; 339, 365, 389, 399, 406, 418, 439 ve 458 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile değişik 333 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği eki liste (Amortisman Listesi) ile açıklanmıştır.
Bahse konu Genel Tebliğin (2) no.lu bölümünde, Tebliğe ekli listenin 1-6 bölümleri arasında genel sınıflamaların yapılarak amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve amortisman oranlarının tespit edildiği, listenin diğer bölümlerinde ise sektörler itibarı ile kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve amortisman oranlarının belirlendiği, mükelleflerin uygun amortisman oranlarını tespit ederken öncelikle, sektörel bazda tespit edilen amortisman oranlarını dikkate alacakları, bu ayrımlarda bulunmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak oranları, genel sınıflamada yer verilen oranlara göre tespit edecekleri açıklanmıştır.
Ayrıca, mezkûr listede “3.15. Perde, güneşlik, store ve teferruatı ve benzerleri ile yatakhane ve yemekhane eşyası” bölümü kapsamındaki kıymetler için faydalı ömür 5 yıl, amortisman oranı %20 olarak, “59.5. Toplu yemek üretiminde kullanılan iktisadi kıymetler” bölümü kapsamındaki kıymetler için faydalı ömür 10 yıl amortisman oranı %10 olarak öngörülmüştür.
Diğer taraftan, Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer verilen “İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük” kavramı ile bir işletmede belli bir fonksiyon etrafında birleşerek bir üretimde bulunan veya üretime herhangi bir aşamada bir değer kazandıracak nitelikteki bir fonksiyonu birbirini tamamlayarak yerine getiren iktisadi kıymetler topluluğu ifade edilmektedir. Bu itibarla, bir otel için alınan yatak, yorgan ve battaniyeler, lokanta ve benzeri işletmeler için alınan tabak, çatal, bıçak, bardak vb. kıymetler aynı fonksiyona hizmet ettiklerinden iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük oluşturmaktadırlar. Dolayısıyla, şirketinizce kullanılan kevgir, kepçe, cam bardak, çatal, kaşık, porselen tabak, masa örtüsü vb. malzemelerin, aynı fonksiyona hizmet ettiklerinden işletmede bir yıldan fazla kullanılmaları ve toplam değerlerinin Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinde yer verilen haddi aşması şartıyla aktifleştirilerek amortismana tâbi tutulmaları icap etmektedir.
Bu durumda, başvurunuzda belirtilen iktisadi kıymetlerden;
– Yemek pişirme işlerinde kullanılanların 10 yılda ve %10 amortisman oranına göre,
– Pişirilen yemeğin sunumunda kullanılanların ise 5 yılda %20 amortisman oranına göre
amortismana tabi tutulması gerekmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
