Kamu idareleri ve özel sektör işletmeleri, zaman zaman vergi mükellefiyeti bulunmayan kişilerden danışmanlık hizmeti satın alabilmektedir. Bu tür durumlarda hem gelir vergisi stopajı hem de belge düzeni açısından doğru uygulamanın yapılması, cezai risklerin önlenmesi bakımından önemlidir.

Özelge konusu olayda, danışmanlık hizmeti alan kurum tarafından her ay gider pusulası düzenlenerek gelir vergisi stopajı ve damga vergisi kesintisi yapılmakta olup; sözleşme sürelerinin 6 ay ve üzeri olması, hizmet veren kişinin mükellefiyet tesis ettirme yükümlülüğü doğurup doğurmadığı konusunda tereddüt oluşmuştur.


Danışmanlık Faaliyetinin Hukuki Niteliği: Serbest Meslek mi, Ücret mi?

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu uyarınca, ilmi veya mesleki bilgiye dayalı olarak işverene bağlı olmaksızın, kendi nam ve hesabına yapılan faaliyetler serbest meslek kazancı olarak nitelendirilmektedir. Sözleşmenin 6 ay ve daha uzun süreli olması, faaliyetin devamlı surette yürütüldüğünü göstermekte ve bu durumda hizmetin serbest meslek kazancı kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.

Buna karşılık, hizmetin işverenin emir ve talimatları doğrultusunda, iş ilişkisi bağımlılığı içinde ifa edilmesi halinde faaliyet ücret olarak değerlendirilecek olup ücret hükümleri çerçevesinde vergilendirilecektir.

Belge Düzeni ve Tevkifat Yükümlülüğü

Serbest meslek erbabının tahsilata ilişkin serbest meslek makbuzu düzenlemesi zorunludur. Hizmeti veren kişinin vergi mükellefi olmaması, hizmetin serbest meslek kazancı niteliğini değiştirmediğinden, normal koşullarda mükellefiyet tesis ettirilmesi ve serbest meslek makbuzu düzenlenmesi gerekir.

Harcama pusulası ise yalnızca mükellefiyeti bulunmayan kişilerden istisnai mahiyette ve süreklilik arz etmeyen mal ve hizmet alımlarında kullanılabilecek bir vesikadır. Dolayısıyla danışmanlık hizmeti süreklilik arz ediyorsa, gider pusulası ile stopaj yoluyla vergilendirme yerine serbest meslek makbuzu düzenlemesi esastır.

Ücret kapsamında değerlendirme yapılması halinde ise işveren tarafından düzenlenen ödeme belgeleri ücret bordrosu yerine geçmekte olup ayrıca gider pusulası düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.


10 Soru – 10 Cevap Tablosu

Soru Cevap
Vergi mükellefi olmayan kişiden danışmanlık alınabilir mi? Evet, ancak vergilendirme ve belge düzeni şartlarına uyulmalıdır.
Sürekli danışmanlık hizmeti serbest meslek midir? Evet, süreklilik ve ilmi/mesleki bilgiye dayanıyorsa serbest meslek kazancıdır.
Gider pusulası her ay düzenlenebilir mi? Süreklilik varsa uygun değildir; serbest meslek makbuzu esastır.
Serbest meslek makbuzu kim düzenler? Hizmeti veren kişi düzenler ve mükellefiyet tesis ettirmesi gerekir.
Ücret sayılırsa belge düzeni nasıl olur? İşverenin düzenlediği ödeme belgeleri bordro yerine geçer.
Stopaj yapılması gerekir mi? Serbest meslek kazancında gelir vergisi stopajı yapılır.
Damga vergisi kesilir mi? Evet, gider pusulası veya makbuzda damga vergisi hesaplanır.
Sözleşmenin 6 ay ve üzeri olması vergiyi etkiler mi? Evet, faaliyet sürekliliğine karine teşkil eder.
Harcama pusulası hangi durumlarda geçerli? Mükellefiyeti olmayan kişilerden süreksiz alımlarda kullanılabilir.
Yanlış belge düzenlemenin riski nedir? Vergi ziyaı cezası ve matrah farkı doğabilir.

 

 

ÖRNEK ÖZELGE


T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI 
İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü
Sayı : 11395140-105[VUK-1-20625]-42619 12.01.2018
Konu : Gelir ve Damga Vergisi tevkifatı yapılarak oluşturulan fatura hk.
İlgi : … tarihli ve … sayılı özelge talep formunuz.

İlgide kayıtlı özelge talep formunuzdan, danışmanlık hizmeti veren bir kişi ile sözleşme yapıldığı, bahsi geçen kişinin vergi mükellefiyetinin bulunmaması nedeni ile aylık ödemelerde her ay harcama/gider pusulası düzenlenip %20 Gelir Vergisi ve Damga Vergisi tevkifatı yapılarak ödemenin yapıldığı ve sözleşmelerin 6 aylık ve daha fazla süreleri kapsadığı belirtilerek, sözleşme süresi ve tutarının hizmet veren kişinin mükellefiyet tesis ettirmesine ve buna bağlı olarak harcama/gider pusulası belgelerinin düzenlenip düzenlenmemesine etkisi konularında tereddüte düşüldüğü anlaşılmaktadır.

A) GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun;

– 61 inci maddesinde, “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.”,

– 65 inci maddesinde, “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmıyan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır…”

hükümleri yer almaktadır.

Serbest meslek faaliyetinde ana unsur, faaliyetin sermayeden ziyade kişisel çalışmaya ilmi veya mesleki bilgi ve ihtisasa dayanmasıdır. Bu unsur, serbest meslek faaliyetini ticari faaliyetten ayıran en önemli özellik olup söz konusu faaliyetlerden elde edilen kazançların daha çok emek ürünü olduğunu göstermektedir.

Burada, yalnızca emeğe dayanan organizasyon yeterli olmadığı gibi aynı zamanda geliri doğuran emeğin, ilmi veya mesleki ve ihtisasa dayanması koşulu da aranmaktadır.

Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, Belediyeniz ile ilgili kişinin yapmış olduğu sözleşmeye istinaden verilen danışmanlık faaliyetinin 6 ay ve daha uzun süreli sözleşmelere istinaden gerçekleştirilmesi bu faaliyetin devamlı olarak yapıldığını göstermekte olup, söz konusu faaliyetin bir işverene bağlı olmaksızın, sermayeden ziyade ilmi yada mesleki bilgiye bağlı olarak yapılması ve bir organizasyon kurmayıp kişinin kendi sorumluluğu altında gerçekleştirilmesi halinde söz konusu faaliyetin serbest meslek kazancının tespitine ilişkin hükümler çerçevesinde vergilendirilmesi gerekmektedir.

Ancak, bahsi geçen faaliyetin bir işverene bağlı olarak işverenin emir ve talimatları doğrultusunda devamlılık ve bağlılık arz edecek şekilde gerçekleştirilmesi durumunda, söz konusu faaliyet ücret olarak değerlendirilecek olup, ücrete ilişkin genel hükümler çerçevesinde vergilendirileceği tabiidir.

B) VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN

213 sayılı Vergi Usul Kanununun;

– 227 nci maddesinde, “Bu Kanun’da aksine hüküm olmadıkça bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir.“,

– 236 ncı maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.”,

– 238 inci maddesinde, “İşverenler her ay ödedikleri ücretler için (Ücret bordrosu) tutmaya mecburdurlar. Gelir Vergisi Kanununa göre vergiden muaf olan ücretlerle diğer ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için bordro tutulmaz.”

– 239 uncu maddesinde, “Genel, katma, özel bütçeli daire ve müesseselerle belediyelerin ve 3659 sayılı kanuna tabi müesseselerin ücret ödemelerinde kullandıkları vesikalar ücret bordrosu yerine geçer.”

hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, söz konusu danışmanlık hizmetinden dolayı elde edilecek gelir dolayısıyla danışmanlık hizmeti veren kişi tarafından Belediyeniz adına serbest meslek makbuzu düzenlenmesi icap etmektedir. Ancak, danışmanlık hizmeti veren kişi ile Belediyeniz arasında ücret ilişkisi doğuran bir hizmet sözleşmesinin varlığı ve bu kişilere ücret ödemesinin yapılması halinde bu ücret ödemeleri için Belediyeniz tarafından düzenlenen vesikalar ücret bordrosu yerine geçeceğinden bu ödemeler için ayrıca ücret bordrosu düzenlenmeyeceği tabiidir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

(*)     Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.

(**)   İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.

(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.


Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.