Uluslararası taşımacılık faaliyetleri, özellikle de demiryolu taşımacılığı, hem gümrük hem de vergi mevzuatı açısından özel düzenlemelere tabidir. Türkiye’nin de taraf olduğu COTIF (Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Sözleşme) çerçevesinde yapılan taşımalar, CIM belgesi üzerinden yürütülmektedir. Bu noktada, Türkiye parkuruna isabet eden taşıma ücretleri için kimin adına fatura düzenleneceği sıkça merak edilmektedir.
CIM Belgesi ve Taşımacılık İşlemleri
COTIF sözleşmesi kapsamında demiryolu ile yapılan uluslararası taşımalar CIM belgesi ile belgelenmektedir. Bu belge, taşıma işlemlerinde beyanname yerine geçen bir doküman niteliğindedir.
Türkiye parkuruna isabet eden taşıma ücreti, CIM belgesinde kayıtlı gönderici veya alıcıdan tahsil edilir ve fatura da bu kişiler adına düzenlenir. Burada önemli nokta, ödemeyi kimin yaptığı değil, hizmetin kime verildiğidir.
Forwarder (Taşıma Organizasyonu) Firmaların Durumu
Uluslararası taşımacılıkta çoğu zaman yük taşıma organizatörleri (forwarder) devreye girer. Forwarder firmalar, kendi müşterileriyle yaptıkları sözleşme gereği Türkiye parkuruna ilişkin taşıma ücretinin ödenmesinden sorumlu olabilir. Ancak bu durum, faturanın forwarder adına düzenlenmesi hakkını doğurmaz.
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre fatura, malı satın alan veya hizmetten yararlanan müşteri adına düzenlenmek zorundadır. Dolayısıyla, forwarder firmalar sadece ödeme yükümlülüğünü üstlense dahi, fatura hizmetin gerçek alıcısı olan gönderici veya alıcıya kesilmelidir.
Vergi Usul Kanunu Çerçevesinde Fatura Düzeni
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun ilgili maddeleri bu konuda açık hükümler içermektedir:
- Madde 229: Fatura, satılan mal veya yapılan hizmet karşılığında müşterinin borçlandığı tutarı gösteren ticari vesikadır.
- Madde 231: Fatura, hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde düzenlenmelidir. Aksi takdirde hiç düzenlenmemiş sayılır.
- Madde 232: Fatura düzenlemek ve almak, hem hizmeti sağlayan hem de alan taraflar için zorunluluktur.
Bu hükümler uyarınca, fatura yalnızca hizmetin muhatabı olan gönderici veya alıcı adına kesilebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
- Uluslararası demiryolu taşımacılığında Türkiye parkuruna isabet eden ücretler, CIM belgesinde belirtilen gönderici veya alıcıdan tahsil edilir.
- Fatura da bu kişiler adına düzenlenir.
- Forwarder firmalar yalnızca ödemeden sorumlu olabilir; ancak onların adına fatura kesilmesi mümkün değildir.
- Vergi mevzuatı bakımından, ödemenin kimin tarafından yapıldığı değil, hizmetin kime verildiği esas alınır.
Soru-Cevap (10 Soru & 10 Cevap)
S1: Uluslararası demiryolu taşımalarında hangi belge kullanılır?
C1: COTIF sözleşmesi kapsamında CIM belgesi kullanılır.
S2: CIM belgesi neyi ifade eder?
C2: Demiryolu taşımalarında beyanname yerine geçen taşıma belgesidir.
S3: Türkiye parkuru için taşıma ücreti kimden tahsil edilir?
C3: CIM belgesinde kayıtlı gönderici veya alıcıdan tahsil edilir.
S4: Fatura kim adına düzenlenir?
C4: Hizmetten yararlanan gönderici veya alıcı adına düzenlenir.
S5: Forwarder firmalara fatura kesilebilir mi?
C5: Hayır, özelgedeki somut olaya göre forwarder firmalar ödemeden sorumlu olsa da fatura onların adına düzenlenemez.
S6: Fatura düzenleme süresi nedir?
C6: Hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde düzenlenmelidir.
S7: Ödemenin üçüncü bir kişi tarafından yapılması faturayı etkiler mi?
C7: Hayır, fatura yine hizmetten yararlanan müşteri adına düzenlenir.
S8: VUK’un fatura ile ilgili hangi maddeleri önemlidir?
C8: 229, 230, 231 ve 232. maddeler önem arz eder.
S9: Forwarder firma hangi durumda sorumlu olur?
C9: Kendi müşterisiyle yaptığı sözleşme gereği taşıma ücretini ödemekten sorumlu olabilir.
S10: Fatura düzenlenmezse ne olur?
C10: Yasal süre içinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır ve vergi cezası uygulanır.
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı
(Gelir Kanunları Usul Grup Müdürlüğü)
| Sayı | : | 27575268-105[232-2020-558]-437348 | 27.09.2022 | |
| Konu | : | Uluslararası demiryolu taşımacılığında düzenlenecek fatura hk. | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden;
– 3172 sayılı Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Sözleşmenin (COTIF) Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun kapsamında, ülkemizin de taraf olduğu uluslararası demiryolu taşımalarının COTIF hükümlerine göre CIM (bu rejim altındaki demiryolu ile yapılan taşıma işlemlerinde beyanname yerine kullanılan belge) belgesi ile gerçekleştirildiği, bu kapsamda, Kurumunuzca uluslararası yük taşımalarında ülkemiz parkuruna isabet eden taşıma hizmeti için hesaplanan ücretin CIM belgesinde kayıtlı gönderici/alıcıdan tahsil edilerek, faturanın da yine söz konusu gönderici/alıcı adına düzenlendiği,
– Uluslararası taşımacılık işlerinin büyük çoğunluğunun yük taşıma organizatörü (forwarder) firmalarınca gerçekleştirildiği ve taşımacılığın Türkiye parkuruna isabet eden kısmına ilişkin ücretlerin ödenmesinden, müşterileriyle yapmış oldukları sözleşmeye istinaden organizatör firmaların sorumlu olabildiği
belirtilerek, CIM belgesinin gönderici veya alıcı bölümlerine kaydedilemeyen, ancak taşıma belgesinin 7 No.lu “Gönderici Beyanları” bölümünde Türkiye parkuru için sorumlu gösterilen söz konusu organizatör (forwarder) firmalarının, taşıma hizmetinin (Türkiye parkuruna isabet eden kısmı için) ödeyicisi olarak kabul edilerek, faturanın bahse konu firmalar adına düzenlenip düzenlenemeyeceği hususunda Başkanlığımız görüşünün talep edildiği anlaşılmıştır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
– 229 uncu maddesinde, “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.”,
– 230 uncu maddesinde, “Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur:
…
3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası;
…”,
– 231 inci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde, “Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenir. (Ek cümle:29/4/2021-7318/1 md.) Hazine ve Maliye Bakanlığı; mal veya hizmetin nev’i, miktarı, fiyatı, tutarı, satışın yapılma şekli, faaliyet konusu, sektör veya mükellefiyet türünü ayrı ayrı veya birlikte dikkate alarak, bu süreyi indirmeye ya da faturanın malın teslim edildiği veya hizmetin yapıldığı anda düzenlenmesi zorunluluğu getirmeye yetkilidir. Bu süreler içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.”,
– 232 nci maddesinde, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:
1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;
2. Serbest meslek erbabına;
3. Kazançları basit usulde tesbit olunan tüccarlara;
4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;
5. Vergiden muaf esnafa.
Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.
Yukarıdakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veya onlara yaptırdıkları iş bedelinin 50.000.000 lirayı (2021 yılı için 1.500 TL) geçmesi veya bedeli 50.000.000 liradan (2021 yılı için 1.500 TL) az olsa dahi istemeleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir.”
hükümlerine yer verilmiştir.
Ayrıca, söz konusu hükümlerin uygulamasında müşteri, malı satın alan veya kendisine iş yapılan gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir.
Bu bağlamda, tahakkuka ilişkin bir belge mahiyetinde olan faturanın azami, hizmet ifalarında hizmetin yapıldığı tarihten itibaren yedi gün içerisinde müşteri adına düzenlenmesi gerekmekte olup, ödemenin yapılıp yapılmaması, ödemenin şekli veya üçüncü bir kişi tarafından yapılması ya da üçüncü bir kişinin bedelin ödenmesinden sorumlu olması gibi hususlar faturanın müşteri adına düzenlenmesi zorunluluğu bakımından önem arz etmemektedir.
Buna göre, ilgide kayıtlı başvurunuzda belirtilen durumda, faturanın şirketiniz tarafından taşıma hizmetinin verildiği kişiler adına düzenlenmesi gerekmekte olup, bu mahiyette olmayan ve sadece müşterileriyle yapmış oldukları sözleşmeye istinaden taşımacılığın Türkiye parkuruna isabet eden kısmına ilişkin ücretlerin ödenmesinden sorumlu olan yük taşıma organizatörü (forwarder) firmaları adına fatura düzenlenmesi mümkün bulunmamaktadır.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
