(VUK 176, 177 ve 180. Maddeleri Çerçevesinde Değerlendirme)
Giriş
Ticari işletmeler, faaliyet hacimlerine göre bilanço esasına göre defter tutan (I. sınıf) ve işletme hesabı esasına göre defter tutan (II. sınıf) tüccarlar olmak üzere ikiye ayrılır. İş hacmindeki artış, işletmenin sınıfını değiştirebilir ve buna bağlı olarak defter tutma yükümlülüğünü de etkiler. Bu yazıda, Vergi Usul Kanunu’nun 176, 177 ve 180. maddeleri çerçevesinde sınıf değiştirme hadlerinin belirlenmesi ve gayrimenkul kira gelirinin ticari kazanç kapsamına dahil edilmesi konusu ele alınmaktadır.
1. Defter Tutma Yükümlülüğü ve Sınıflar
Vergi Usul Kanunu’nun 176. maddesine göre:
- I. sınıf tüccarlar bilanço esasına göre,
- II. sınıf tüccarlar ise işletme hesabı esasına göre defter tutarlar.
Bu ayrım, mükelleflerin iş hacmine, yıllık satış tutarına veya iş hasılatına göre yapılır.
2. 177. Maddeye Göre I. Sınıfa Dahil Olanlar
Vergi Usul Kanunu’nun 177. maddesi, hangi işletmelerin I. sınıfa dahil olduğunu belirler.
Buna göre 2025 yılı için geçerli tutarlar şu şekildedir:
- Mal alım-satımı yapan işletmelerde:
-Yıllık alım tutarı 2.000.000 TL,
-Yıllık satış tutarı 2.800.000 TL’yi aşanlar, - Hizmet faaliyeti yürüten işletmelerde:
Gayri safi iş hasılatı 990.000 TL’yi aşanlar, - Hem mal hem hizmet faaliyeti yapan işletmelerde:
(2) numaralı bentteki iş hasılatının 5 katı ile satış tutarı toplamı 2.000.000 TL’yi aşanlar,
I. sınıfa dahil kabul edilir.
3. İşletme Hesabından Bilançoya Geçiş Şartları (VUK 180. Madde)
VUK’un 180. maddesine göre işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler, belirli koşulların gerçekleşmesi halinde bilanço esasına geçmek zorundadır:
- Bir hesap döneminde, iş hacmi 177. maddede belirtilen hadleri %20 oranında aşarsa,
- İki yıl üst üste, iş hacmi belirtilen hadlere göre %20’ye kadar fazla olursa,
takip eden yıldan itibaren bilanço esasına geçiş yapılır.
4. Gayrimenkul Kira Gelirinin Ticari Kazanç Olarak Değerlendirilmesi
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesi uyarınca, gayrimenkullerin kiraya verilmesinden elde edilen gelir, gayrimenkul sermaye iradı sayılır. Ancak kiraya verilen taşınmaz, ticari işletmenin aktifinde yer alıyorsa, bu gelir ticari kazanç olarak değerlendirilir.
Dolayısıyla, işletmeye kayıtlı gayrimenkulün kiraya verilmesinden elde edilen kazanç, işletmenin faaliyet konusuna dahil olur ve ticari kazanç hükümleri çerçevesinde vergilendirilir.
5. Uygulama Örneği
Bir mükellef, hem araç alım-satımı hem de gayrimenkul kiralama aracılığı faaliyeti yürütüyorsa, 2025 yılı cirosu belirlenen hadleri aşıyorsa, 2026 yılında bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlüdür.
Bu durumda dikkate alınacak kriter, VUK 177/3. madde kapsamındaki toplam iş hacmidir.
Sonuç
Gayrimenkul kiralama faaliyetinin ticari kazanç sayılması, işletmenin sınıf tespitinde dikkate alınacak kazanç tutarını artırabilir. Bu nedenle, işletme hesabı esasına göre defter tutan bir mükellef, kira geliriyle birlikte hadleri aşarsa, bilanço esasına geçmek zorunda kalır.
Konya Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgesine göre, böyle bir durumda mükellef, VUK 177/1-3. madde hükümleri kapsamında işlem yapmalı ve bilanço esasına göre defter tutmaya başlamalıdır.
Soru – Cevap Tablosu
| Soru | Cevap |
|---|---|
| Sınıf değiştirme hadleri nedir? | İşletmenin iş hacmine göre defter tutma esasını belirleyen parasal sınırları ifade eder. |
| İşletme hesabı esasına göre defter tutan kimdir? | Küçük ölçekli işletmeler, belirlenen hadleri aşmadıkları sürece işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. |
| Bilanço esasına geçiş ne zaman zorunludur? | İş hacmi, belirlenen hadleri bir hesap döneminde %20 oranında aşarsa veya iki yıl üst üste %20’ye kadar fazla olursa. |
| Gayrimenkul kira geliri hangi durumda ticari kazanç sayılır? | Gayrimenkul işletmenin aktifine kayıtlıysa ve ticari faaliyetin parçasıysa ticari kazanç sayılır. |
| Gayrimenkul kira geliri için hangi madde uygulanır? | Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesi. |
| Defter tutma esaslarını belirleyen madde hangisidir? | Vergi Usul Kanunu’nun 176. ve 177. maddeleri. |
| 2018 yılı için I. sınıf hadleri ne kadardır? | Mal satışında 2.800.000 TL, hizmet gelirinde 990.000 TL. |
| Kiraya verilen taşınmaz ticari işletmeye dahilse hangi gelir türü oluşur? | Ticari kazanç. |
| Sınıf değiştirme tespiti kim tarafından yapılır? | Mükellef tarafından hesaplanır, vergi dairesi tarafından kontrol edilir. |
| İşletme hesabından bilançoya geçişte hangi dönem esas alınır? | Aşımın gerçekleştiği yılı takip eden hesap dönemi. |
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Konya Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Kanunları Usul ve Tahsilat Grup Müdürlüğü
| Sayı | : | 48349025-105[177-2018]-E.35034 | 19.04.2019 | |
| Konu | : | Sınıf değiştirme hadlerinde dikkate alınacak tutar | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; işletme hesabı esasına göre defter tuttuğunuz, işletmenize kayıtlı olan gayrimenkulün 2018 yılında kiraya verilmesinden bahisle, 2019 yılında tutacağınız defterin tespitinde 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 177 nci maddesinin hangi bendine göre işlem yapacağınız hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
Öte yandan, Başkanlığımız sicil kayıtlarınızın tetkikinden faaliyet konularınızın;
– Otomobil ve Hafif Motorlu Kara Taşıtlarının Bir Ücret veya Sözleşmeye Dayalı Olarak (Aracılar) Toptan Ticareti (Ambulans ve Minibüs Benzeri Motorlu Yolcu Taşıtları (3,5 Tondan Daha Az) Dahil),
– Gayrimenkul Acenteliği (Gayrimenkulün Ücret veya Sözleşme Temeline Dayalı Olarak Satın Alınması, Satılması ve Kiralanmasında Aracılık, v.b.)
olduğu anlaşılmıştır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun
– 176 ncı maddesinde, “Tüccarlar, defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılır:
I inci sınıf tüccarlar, bilanço esasına göre;
II nci sınıf tüccarlar, işletme hesabı esasına göre;
defter tutarlar.“,
– 177’nci maddesinde, “Aşağıda yazılı tüccarlar, 1’inci sınıfa dahildirler:
1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı 7.200.000.000 (2018 yılı için 190.000 -TL) veya satışları tutarı 8.640.000.000 (2018 yılı için 260.000 -TL) lirayı aşanlar;
2. Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı 3.600.000.000 lirayı (2018 yılı için 100.000 -TL) aşanlar;
3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 7.200.000.000 (2018 yılı için 190.000 -TL) lirayı aşanlar;
…“,
– 180 inci maddesinde, “b) (II)’nciden (I)’inciye geçiş: İş hacmi bakımından II’nci sınıfa dahil tüccarların durumları aşağıda yazılı şartlara uyduğu takdirde bunlar bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlıyarak I’inci sınıfa geçerler.
1. Bir hesap döneminin iş hacmi 177’nci maddede yazılı hadlerden % 20’yi aşan bir nispette fazla olursa, veya;
2. Arka arkaya 2 dönemin iş hacmi 177’nci maddede yazılı hadlere nazaran % 20’ye kadar bir fazlalık gösterirse.“
hükümlerine yer verilmiştir.
Diğer taraftan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinin birinci fıkrasında, maddede sayılan mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratların gayrimenkul sermaye iradı olduğu; ikinci fıkrasında, birinci fıkrada yazılı mal ve hakların ticari veya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu takdirde bunların iratlarının ticari veya zirai kazancın tespitine müteallik hükümlere göre hesaplanacağı hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda, mevcut faaliyetlerinize ek olarak, sahip olduğunuz gayrimenkulün kiraya verilmesi faaliyeti dolayısıyla elde edilen kazancın ticari kazanç olarak değerlendirilmesi ve bu faaliyetinizden doğan kazancın da Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hükümleri çerçevesinde vergilendirilmesi gerekmektedir.
Buna göre, 2019 yılında ticari kazancınız için tutmanız gereken defterlerin belirlenmesinde, Vergi Usul Kanununun 177’nci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinin dikkate alınması gerekmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karebaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
