Türkiye’de teknoloji üretimini teşvik eden Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB), yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetleri için önemli vergi avantajları sağlamaktadır. 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun geçici 2. maddesi ile bu bölgelerde elde edilen kazançlar 31/12/2028 tarihine kadar kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Ancak uygulamada özellikle kur farkı gelir ve giderlerinin istisna kapsamına girip girmediği hususunda çeşitli tereddütler ortaya çıkmaktadır.
Kanuni Düzenleme
- Kurumlar Vergisi İstisnası: TGB’de faaliyet gösteren şirketlerin, münhasıran bölgedeki yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları kurumlar vergisinden istisnadır.
- Kayıt Düzeni: İstisna kapsamındaki faaliyetlere ait hasılat, maliyet ve giderler diğer ticari faaliyetlerden ayrıştırılmalı; muhasebe kayıtları bu ayrımı gösterecek şekilde tutulmalıdır.
- Zararların Mahsubu: İstisna kapsamındaki faaliyetlerde oluşan zararlar, istisna dışı ticari faaliyet kazançlarından indirilemez.
Kur Farklarının Değerlendirilmesi
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın açıklamaları doğrultusunda kur farklarının vergisel değerlendirmesi şu şekilde yapılmaktadır:
- Ar-Ge Faaliyetlerinden Doğan Alacaklara İlişkin Kur Farkları
-TGB kapsamındaki yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen alacakların tahsil edilmesine kadar geçen sürede oluşan kur farkı gelirleri istisna kapsamında değerlendirilir.
-Dolayısıyla, doğrudan Ar-Ge faaliyetinden kaynaklanan ticari alacaklara ilişkin kur farkı gelirleri vergi avantajından yararlanır. - Banka Döviz Hesaplarındaki Kur Farkları
-Şirketlerin bankalarda bulunan döviz hesapları için oluşan kur farkı gelirleri istisna kapsamında değildir. Bunlar vergi matrahının tespitinde gelir veya gider olarak dikkate alınmalıdır.
-Bu tür gelirler olağandışı gelirler niteliğinde kabul edildiğinden kurumlar vergisi istisnasına dahil edilmez. - Olağandışı Gelirler ve Nakit Değerleme Sonuçları
-Faiz gelirleri, döviz mevcutlarının değerlemesinden doğan kur farkları ve iktisadi kıymet satışlarından elde edilen gelirler istisna kapsamında değerlendirilemez.
Destek ve Hibeler
- Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflere, istisnadan yararlanan Ar-Ge ve tasarım projelerine ilişkin olarak, TÜBİTAK ve benzeri kurumlar tarafından ilgili mevzuat çerçevesinde hibe şeklinde sağlanan destek tutarları ile diğer kurumların bu mahiyetteki her türlü bağış ve yardımları, kurum kazancına dahil edilecek ve istisnadan yararlandırılacaktır.
- Ancak borç veya geri ödeme şartıyla sağlanan sermaye destekleri ticari kazanca dahil edilmez.
Sonuç
- Ar-Ge faaliyetlerinden doğan alacaklara ilişkin kur farklarının, alacağın tahsil edileceği tarihe kadar olan kısmı istisna kapsamındadır.
- Banka döviz hesaplarındaki kur farkları ve nakit değerlendirme gelirleri istisna kapsamında değildir.
- Şirketlerin vergi avantajından tam olarak yararlanabilmeleri için gelir türlerini doğru ayrıştırmaları ve muhasebe kayıtlarını mevzuata uygun şekilde tutmaları gerekmektedir.
Özet
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Ar-Ge faaliyetlerinden doğan alacaklara ilişkin kur farkı gelirleri kurumlar vergisi istisnasına dahil edilirken, banka döviz hesaplarından kaynaklanan kur farkı gelirleri ve olağandışı finansal gelirler istisna kapsamı dışındadır.
Soru-Cevap Bölümü
1. Teknoloji geliştirme bölgelerinde hangi kazançlar kurumlar vergisinden istisnadır?
Yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançlar istisnadır.
2. Ar-Ge projelerinden doğan alacaklara ilişkin kur farkı gelirleri istisnaya girer mi?
Evet, bu tür kur farkı gelirleri alacaklar tahsil edilinceye kadar istisna kapsamında değerlendirilir.
3. Banka döviz hesaplarından doğan kur farkı gelirleri istisna kapsamında mıdır?
Hayır, banka döviz hesaplarındaki kur farkı gelirleri istisnaya dahil değildir.
4. Olağandışı gelirler istisna kapsamında değerlendirilebilir mi?
Hayır, faiz gelirleri ve döviz değerlemesinden doğan olağandışı gelirler istisna dışındadır.
5. İstisna kapsamındaki zararlar diğer ticari faaliyet kazançlarından indirilebilir mi?
Hayır, istisna kapsamındaki zararlar istisna dışı kazançlardan indirilemez.
6. Hangi kurum destekleri istisna kazanca dahil edilir?
TÜBİTAK ve benzeri kurumların Ar-Ge projelerine sağladığı hibeler istisna kapsamına alınır.
7. Dövizli borçlardan kaynaklanan kur farkı giderleri nasıl değerlendirilir?
Ar-Ge faaliyetlerine ilişkin borçlardan doğan kur farkı giderleri istisna faaliyetle ilişkilendirilir.
8. İktisadi kıymet satışlarından doğan kazançlar istisnaya girer mi?
Hayır, bunlar istisna kapsamı dışında olup genel vergi kurallarına tabidir.
9. Muhasebe kayıtları nasıl tutulmalıdır?
İstisna kapsamındaki ve kapsam dışındaki gelir, gider ve maliyetler ayrı ayrı izlenmelidir.
10. İstisna süresi hangi tarihe kadar geçerlidir?
31/12/2028 tarihine kadar geçerlidir.
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Kur Farklarının Vergisel Durumu – Özet Tablo
| Konu | Açıklama |
|---|---|
| Hukuki Dayanak | 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, Geçici 2. madde – 31.12.2028’e kadar kurumlar vergisi istisnası |
| İstisna Kapsamı | Yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançlar |
| Ar-Ge Alacaklarından Doğan Kur Farkı | İstisna kapsamında – tahsilata kadar oluşan kur farkı gelirleri vergi avantajından yararlanır |
| Banka Döviz Hesapları | İstisna kapsamında değil – banka döviz mevcutlarından kaynaklanan kur farkı gelirleri vergilendirilir |
| Olağandışı Gelirler | Faiz gelirleri, nakit değerlendirmesi, döviz değerlemesi ve iktisadi kıymet satışlarından doğan gelirler istisna dışındadır |
| Zararların Durumu | İstisna kapsamındaki faaliyetlerden doğan zararlar, istisna dışı kazançlardan indirilemez |
| Hibe ve Destekler | TÜBİTAK ve benzeri kurumlarca Ar-Ge projelerine verilen hibeler istisna kazancına dahil edilir |
| Sermaye Destekleri | Geri ödeme şartlı destekler borç niteliğinde olup ticari kazanca dahil edilmez |
| Kayıt Düzeni | İstisna kapsamındaki ve kapsam dışındaki gelir-giderler ayrı izlenmelidir |
| İstisna Süresi | 31/12/2028 tarihine kadar geçerli |
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI Ankara Defterdarlığı Gelir Kanunları Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü |
| Sayı | : | E-38418978-125[4691-2022/5-(i)]-…. | 30.07.2025 | |
| Konu | : | Teknokentte Oluşan Kur Farkı Zararının İstisna Dışı Kurum Kazancının Tespitinde Dikkate Alınıp Alınmayacağı | ||
| İlgi | : | …. |
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda;
– Şirketinizin … Teknopark Teknoloji Geliştirme Bölgesinde faaliyet gösterdiği, Ar-Ge ve yazılım kapsamında yürütmüş olduğu projelerinin dışında ayrıca ticari faaliyetlerinin de bulunduğu,
– Dövizli ticari alacakları ve borçları ile banka hesaplarındaki döviz mevcutlarının, Vergi Usul Kanunu uyarınca geçici vergi dönemlerinde değerlemeye tabi tutulduğu ve yapılan değerleme sonrasında oluşan kur farkı gelirleri ile giderlerinin ilgili hesaplarda takip edildiği
belirtilmiş olup, bankadaki döviz mevcudu ile dövizli alacak ve borçlardan kaynaklanan kur farkı gelirleri ve giderlerinin, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda yer alan kurumlar vergisi istisnası kapsamında ne şekilde değerlendirileceği hususunda Başkanlığımız görüşü sorulmuştur.
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesinde, “Yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım, tasarım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır…” hükmüne yer verilmiştir.
1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin “5.12.2.4. İstisna kazanç tutarının tespiti” başlıklı bölümünde, “4691 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinde yer alan istisna, bir kazanç istisnası olup istisna kapsamındaki faaliyetlerden elde edilen hasılattan bu faaliyetler nedeniyle yüklenilen gider ve maliyet unsurlarının düşülmesi sonucu bulunacak kazancın tamamı kurumlar vergisinden istisna olacaktır.
İstisna kazancın ve bu bağlamda kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından, Kanun uygulaması kapsamında bulunan ve bulunmayan hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi ve istisna kapsamında olan faaliyetlere ait hasılat, maliyet ve gider unsurlarının, diğer faaliyetlerle ilişkilendirilmemesi ve kayıtların da bu ayrımı sağlayacak şekilde tutulması gerekmektedir.
Kanun uygulaması kapsamında istisna olan faaliyetlerin zararla sonuçlanması halinde, bu zararların istisna kapsamında olmayan diğer faaliyetlere ilişkin kazançlardan indirilmesi mümkün değildir.
Bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin, 4691 sayılı Kanun kapsamı dışındaki ticari işlemlerinden elde edecekleri gelirleri ile olağandışı gelirlerinin istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu kapsamda, nakitlerin değerlendirilmesi sonucu oluşan faiz gelirleri, yabancı para cinsinden aktifler dolayısıyla oluşan kur farkları ve iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan gelirler istisna kapsamında değerlendirilmeyecektir.
Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, diğer kurumlardan geri ödeme koşuluyla sermaye desteği olarak sağlanan yardımlar, borç mahiyetinde olduğundan bu yardımların ticari kazanca dahil edilmesi söz konusu olmayacaktır.
Diğer taraftan, teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflere, istisnadan yararlanan Ar-Ge ve tasarım projelerine ilişkin olarak, TÜBİTAK ve benzeri kurumlar tarafından ilgili mevzuat çerçevesinde hibe şeklinde sağlanan destek tutarları ile diğer kurumların bu mahiyetteki her türlü bağış ve yardımları, kurum kazancına dahil edilecek ve istisnadan yararlandırılacaktır.” açıklamaları yer almaktadır.
Tebliğde de belirtildiği üzere, Bölgedeki yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetleri kapsamındaki kazançlar istisna kapsamında değerlendirilmekte olup bu faaliyetlere ilişkin döviz cinsinden alacaklar tahsil edilinceye kadar oluşan kur farkları da istisna kapsamındadır. Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilse dahi nakitlerin değerlendirilmesi sonucu oluşan gelirler, yabancı paraların değerlenmesinden kaynaklanan kur farkları ise anılan istisna kapsamında değildir. Yine, yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetleri kapsamı dışında elde edilen gelirler ile olağandışı gelirler de istisna kapsamı dışındadır.
Bu hüküm ve açıklamalara göre;
– Teknoloji geliştirme bölgelerinde yürütülen faaliyetlerden doğan alacaklara ilişkin kur farkı gelirleri, 4691 sayılı Kanun kapsamındaki ticari işlemlerden elde edilen gelir olarak değerlendirildiğinden, söz konusu istisnanın kapsamında olacaktır.
– Banka hesaplarındaki döviz mevcutlarına ilişkin ortaya çıkan kur farkı gelirlerinin ise Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesinde yer verilen istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
