2023 yılı bilançoları için zorunlu hale gelen enflasyon düzeltmesi, birçok şirketin mali tablolarında önemli değişikliklere yol açtı. Özellikle sermaye kaleminde görülen “olumsuz farklar”, işletmelerin finansal yapısını etkileyebiliyor. Peki, bu farkları “geçmiş yıl karı” ile kapatmak mümkün mü?
Evet, mümkün. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 2025 tarihli özelgesine göre, geçmiş yıl kârları bu tür farklarla mahsup edilebilir.
Sermaye Düzeltmesi Nedir?
Sermaye düzeltmesi, geçmişte ödenmiş sermayenin bugünkü alım gücüyle yeniden hesaplanması anlamına gelir. Bu işlem sonucunda:
- Olumlu fark oluşursa, 502 hesapta izlenir.
- Olumsuz fark oluşursa, 503 hesapta takip edilir.
Özellikle enflasyonist dönemlerde bu farklar dikkat çekecek seviyelere ulaşabilir.
Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları Neden Önemlidir?
Olumsuz fark, enflasyon düzeltmesi sonrası sermayenizin aslında değer kaybettiğini gösterir. Bu durum:
- Öz kaynak zayıflığına yol açabilir,
- Finansal oranları bozabilir,
- Kredi puanlamasında olumsuz algı yaratabilir.
Bu nedenle şirketler 503 hesap bakiyesini düşürmek ister.
Bu Fark Nasıl Kapatılabilir?
Gelir İdaresi açıkça belirtmiştir:
Geçmiş yıl karlarınızla 503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları hesabını kapatabilirsiniz.
Bu işlem için:
- Herhangi bir kanuni engel yoktur,
- Kar dağıtımı sayılmaz,
- Vergisel yük doğurmaz.
Muhasebe İşleyişi Nasıl Olmalı?
503 hesabın işleyişi şöyledir:
- İlk defa düzeltilmiş sermaye, nominalin altında kalırsa borç olarak yazılır.
- İlerideki dönemlerde oluşan olumlu farklarla mahsup yapılabilir.
- Ayrıca, geçmiş yıl karı da mahsup edilebilir.
Bu, bilançoyu sağlıklı göstermek için yasal ve etkili bir yoldur.
20 Soru 20 Cevap
Sermaye düzeltmesi neden yapılır?
Enflasyonun etkisini bilanço değerlerinden arındırmak için.
503 hesap nedir?
Sermaye düzeltmesi sonucu ortaya çıkan olumsuz farkların izlendiği hesaptır.
Geçmiş yıl karı ile 503 hesap kapatılabilir mi?
Evet.
Bu işlem kar dağıtımı sayılır mı?
Hayır.
Vergi doğurur mu?
Hayır, vergiye tabi değildir.
Hangi yılın karı kullanılabilir?
2023 bilançolarındaki düzeltmeden doğan geçmiş yıl karı.
Bu mahsup zorunlu mu?
Hayır, isteğe bağlıdır.
Yasal dayanağı nedir?
VUK mükerrer 298 ve 555 No.lu VUK Genel Tebliği.
Vergi dairesi bu mahsubu kabul eder mi?
Evet, özelge ile net olarak belirtilmiştir.
502 ve 503 hesap farkı nedir?
502 olumlu, 503 olumsuz farkları izler.
Olumlu fark ne zaman oluşur?
Sermaye düzeltme sonrası nominal sermaye artmışsa.
503 kapatılmazsa ne olur?
Bilançoda öz kaynak zayıf görünür.
503 hesap sermaye artırımı ile kapatılabilir mi?
Hayır, doğrudan mümkün değildir.
Mahsup yapılınca vergi avantajı olur mu?
Dolaylı olarak bilanço güçlü görünür, kredi imkanı artar.
Mahsubun Muhasebe kaydı nasıl yapılır?
Geçmiş yıl karı hesabı borç, 503 hesap alacak olarak.
Geçmiş yıl zararı varsa mahsup yapılabilir mi?
Hayır, zarar mahsup edilemez.
503 hesap zamanla kendiliğinden kapanır mı?
Hayır, mahsup yapılmazsa kalır.
Başka nelerle mahsup yapılabilir?
İleriki dönemlerde oluşan olumlu farklarla.
Kurumlar vergisine etkisi olur mu?
Hayır.
Bu işlem denetime açık mı?
Evet, fakat yasal dayanağı güçlüdür.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI Sakarya Defterdarlığı Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü |
| Sayı | : | E-41931384-125[2024 – 2]-40032 | 30.04.2025 | |
| Konu | : | Sermaye düzeltmesinden kaynaklı olumsuz farkların geçmiş yıl karından mahsubu hk. | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden, şirketinizin 31/12/2023 tarihli bilançosunda yer alan parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulduğu, bu düzeltme sonucunda sermaye düzeltmesi olumsuz farklarının oluştuğu belirtilerek, söz konusu sermaye düzeltmesi olumsuz farklarının enflasyon düzeltmesinden kaynaklı geçmiş yıl karları hesabından mahsup edilip edilemeyeceği hususunda Defterdarlığımız görüşünü talep ettiğiniz anlaşılmaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
– Mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında, “A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
…
2.Bu maddenin uygulanmasında;
a) Parasal olmayan kıymetler; parasal kıymetler dışındaki kıymetleri,
b) Parasal kıymetler; Türk Lirasının değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kaldığı halde satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetleri (Yabancı paralar da parasal kıymet olarak dikkate alınır.),
c) Enflasyon düzeltmesi; parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle, malî tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanmasını,
…
ifade eder.
5.
…
Enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir.
…
Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.
…”,
– Geçici 33 üncü maddesinde, “Geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere …(*) ve 2022 hesap dönemleri (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemleri itibarıyla) ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.
…
31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez.
…”
hükümleri yer almaktadır.
Ayrıca, 2023 hesap dönemi sonu ve müteakip dönemlerde yapılacak enflasyon düzeltmesinin usul ve esaslarına ilişkin olarak 555, 560, 563 ve 582 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde açıklamalar/düzenlemeler yapılmış, 165, 170, 175, 176 ve 181 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde de ilave açıklamalara ve örnek uygulamalara yer verilmiş olup, 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin;
– 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında, “(2) Nevi itibarıyla iktisadi işletmelere dâhil bulunan kıymetlerden parasal ve parasal olmayan kıymetler bu Tebliğ eki listelerde (EK 1 ve EK 2) yer almaktadır. Söz konusu listelerde öz sermaye kalemlerine yer verilmemekle birlikte, aksine bir hüküm olmaması ve Tebliğde bir belirleme yapılmamış olması şartıyla, bu Tebliğ uygulamasında öz sermaye kalemleri “parasal olmayan kıymet” olarak addolunur.”,
– 30 uncu maddesinde, “(1) 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoya ilişkin yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar “Geçmiş Yıllar Kârları/Zararları” hesaplarında gösterilecektir. Kayıtlarda yer alan eski dönemlerden gelen kâr veya zararlar da mukayyet değerleri üzerinden enflasyon düzeltme hesabına kaydedilmek suretiyle bu hesaba aktarılacaktır. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecektir.
(2) 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltilmiş bilançoda dönem net kârı/zararı gösterilmeyecek, düzeltme sonrası hesaplanan geçmiş yıl kârı veya zararı bilançoda öz kaynaklar içinde yer alacaktır.
(3) 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârları veya zararları, kaydedildiği “Geçmiş Yıllar Kârları/Zararları” hesabının alt hesabında izlenir ve sonraki dönemlerde, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesi ve bu Tebliğin dördüncü bölümünde yer alan esaslara göre düzeltme işlemine tabi tutulur.
(4) Mükellefler 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançolarının düzeltilmesi neticesinde oluşan geçmiş yıl zararlarını, düzeltme işlemi neticesinde oluşan öz sermaye farklarına mahsup edebilecekler ve 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltilmiş bilançoya ait nihai kâr ya da zarar rakamına ulaşacaklardır.
…”,
– 41 inci maddesinde, “(1) 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârı veya zararı, kaydedildiği Geçmiş Yıllar Kârları/Zararları Hesabının alt hesabında izlenmeye devam edilecek ve sonraki dönemlerde 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ve bu Tebliğde yer alan esaslara göre düzeltme işlemine tabi tutulacaktır.
(2) 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendinde yer alan hükme istinaden, öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları, düzeltme sonucu oluşan söz konusu geçmiş yıl zararlarına mahsup veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilecek ve bu işlemler kâr dağıtımı sayılmayacaktır.”,
– 54 üncü maddesinde, “(1) Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır.
…
213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) ve (7) numaralı bentleri uyarınca, öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.”
açıklamalarına /düzenlemelerine yer verilmiştir.
Öte yandan, 20/2/2024 tarihli ve 165 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Sirkülerinin “4.Sermayenin Düzeltilmesi” başlıklı bölümünde, “4.1. Sermayenin, yapısı dikkate alınarak, nakit olarak ödenen, ayni olarak konulan, sonradan sermayeye yapılan ilaveler gibi kaynakları (oluşum şekli) itibarıyla 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (3) numaralı bendi ile 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 17 nci maddesi çerçevesinde belirlenecek düzeltme tarihleri dâhilinde hesaplanacak katsayılar kullanılarak düzeltilmesi icap etmektedir.
Bununla birlikte, mezkûr Genel Tebliğin 15 inci maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca, sermayenin düzeltmeye esas tutarına ulaşılırken, (sermayeye ilave edilmiş olan) bu fıkrada sayılan fonların sermayeden düşülmesi gerekmektedir.
…” şeklinde açıklamalar yapılmış ve bahsi geçen bölümde, “503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları” hesabında bakiyeleri bulunan mükelleflerin düzeltme işlemlerine ve muhasebe kayıtlarına ilişkin açıklamalı örneklere yer verilmiştir.
Diğer taraftan, tekdüzen muhasebe sisteminin uygulanmasına ilişkin açıklamalar, 26/12/1992 tarihli ve 21447 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve daha sonra bu konuda yayımlanan diğer tebliğlerde yapılmış olup, 5/5/2024 tarihli ve 25453 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 12 No.lu Muhasebe Genel Tebliğinde; “503- SERMAYE DÜZELTMESİ OLUMSUZ FARKLARI (-) Bu hesap ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumsuz farkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Ödenmiş sermaye tutarının ilk kez enflasyon düzeltilmesine tabi tutulması sonucu ödenmiş sermaye tutarında azalış meydana gelmesi durumunda bu hesabın borcuna, “698- Enflasyon Düzeltme Hesabı” nın alacağına kaydedilir. İzleyen dönemlerde düzeltme sonucunda ortaya çıkan olumlu farklar önce bu hesaptaki tutardan mahsup edilir, varsa kalanı “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farklar” hesabına alacak yazılır.” açıklamaları yer almaktadır.
Buna göre, enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan geçmiş yıl karlarının, sermaye düzeltmesi olumsuz farkı ile mahsup edilebilmesini engelleyici bir hüküm bulunmamaktadır.
Bu itibarla, şirketinizin 31/12/2023 tarihli düzeltilmiş bilançosunda bulunan geçmiş yıllar karının sermaye düzeltmesi olumsuz farkları ile mahsup edebilmesi mümkün bulunmaktadır.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Muhasebenews veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
