Giriş
Serbest meslek erbaplarının Defter-Beyan Sistemi üzerinden mali kayıtlarını tutarken karşılaştıkları en önemli konulardan biri, stok devirlerinin nasıl gösterileceğidir. Özellikle sağlık sektöründe faaliyet gösteren plastik cerrahi uzmanları, diş hekimleri veya benzeri serbest meslek mensupları, tıbbi sarf malzemelerini toplu şekilde satın aldıklarında bu kalemlerin sistemdeki muhasebeleştirme yöntemi konusunda tereddüt yaşamaktadır.
Bu yazıda, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) 26.09.2018 tarihli özelgesine dayanarak, serbest meslek erbaplarının Defter-Beyan Sistemi’nde stok devirlerini nasıl göstermeleri gerektiğini profesyonel bir bakış açısıyla açıklıyoruz.
1. Defter-Beyan Sisteminin Hukuki Dayanağı
Defter-Beyan Sistemi, 486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe girmiştir. Bu sistem;
- Serbest meslek erbabı,
- İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler
- Basit usule tabi mükellefler
için kayıtların elektronik ortamda tutulmasını zorunlu kılmıştır.
Amaç; defterlerin elektronik ortamda oluşturulması, beyannamelerin verilmesi, belgelerin saklanması ve tüm süreçlerin dijitalleşmesidir.
2. Serbest Meslek Kazancı ve Giderlerin Kaydedilmesi
Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. ve 67. maddeleri uyarınca, serbest meslek kazancı, yapılan faaliyetler sonucu tahsil edilen gelirlerden, faaliyetle ilgili giderlerin düşülmesi suretiyle hesaplanır.
Bu sistemde tahsil esası geçerlidir. Yani:
- Gelir, tahsil edildiği anda,
- Gider ise ödendiği anda kaydedilir.
Dolayısıyla stok devirleri, klasik ticari işletmelerdeki gibi “mal mevcudu” olarak gösterilmez. Stokların kullanımı veya tüketimi, harcama gerçekleştiği dönemde gider olarak dikkate alınır.
3. Defter-Beyan Sisteminde Stokların Gösterilmemesi
Serbest meslek kazanç defteri, Vergi Usul Kanunu’nun 210. maddesinde açıklandığı üzere gelir ve gider esasına dayalıdır. Bu nedenle:
- “Stok” veya “mal mevcudu” gibi unsurların gösterileceği ayrı bir alan bulunmaz.
- Tıbbi sarf malzemeleri, ilaçlar veya ofis malzemeleri gibi kalemler satın alındıkları tarihte ödenen tutar üzerinden gider olarak kaydedilir.
Başka bir ifadeyle, 2017 yılından devreden stokların 2018 yılında Defter-Beyan Sisteminde ayrıca gösterilmesi mümkün değildir. Bu kalemler, ödeme yapıldığı yılda giderleştirilmiş sayılır.
4. Uygulama Örneği
Bir plastik cerrahi uzmanı, 2017 yılında toplu olarak 10.000 TL tutarında tıbbi sarf malzemesi almış ve bu malzemelerin bir kısmını 2018 yılında kullanmış olsun.
Ancak Defter-Beyan Sistemi 2018 yılında devreye girdiği için, bu stok kalemleri sisteme “devreden stok” olarak girilemez. Çünkü sistem sadece tahsil/ödeme bazlı çalışır.
Bu nedenle 2017’de yapılan harcama, 2017 yılında gider yazılmış olmalıdır. 2018’de kullanılacak olsa dahi, sisteme tekrar gider olarak eklenemez.
5. Sonuç
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüşüne göre;
Defter-Beyan Sisteminde stok devirleri için özel bir alan bulunmadığından, serbest meslek erbaplarının 2017 yılından devreden stoklarını sisteme taşımaları gerekmez. Bu tür giderler, ödeme yapılan dönemde muhasebeleştirilir ve Defter-Beyan Sisteminde yeniden gösterilmez.
Bu yaklaşım, serbest meslek kazançlarının tahsil esasına dayalı olarak kaydedilmesi gerektiği yönündeki temel prensiple tamamen uyumludur.
10 Soru 10 Cevap
| Soru | Cevap |
|---|---|
| Defter-Beyan Sistemi nedir? | Serbest meslek erbaplarının gelir ve giderlerini elektronik ortamda kaydetmelerini sağlayan dijital sistemdir. |
| 2017 yılından devreden stoklar nasıl gösterilir? | Gösterilmez, 2017’de gider yazılmış olması gerekir. |
| Tıbbi sarf malzemeleri nasıl giderleştirilir? | Satın alındığı ve ödeme yapıldığı tarihte gider yazılır. |
| Serbest meslek kazancı nasıl hesaplanır? | Tahsil edilen gelirlerden giderler düşülerek hesaplanır. |
| Tahsil esası ne anlama gelir? | Gelir ve giderlerin sadece tahsil veya ödeme anında kaydedilmesidir. |
| Defter-Beyan Sistemi kimler için zorunludur? | Serbest meslek erbapları, basit usule tabi mükellefler ve işletme hesabı esasına göre defter tutanlar için. |
| Gider belgeleri sisteme nasıl işlenir? | Ödeme yapılan tarihteki belge tutarı üzerinden sisteme kaydedilir. |
| Stoklar Defter-Beyan Sisteminde ne zaman görünür? | Hiçbir zaman; sistem stok takibi yapmaz. |
| GİB özelgesine göre cezai risk var mı? | Özelgeye uygun işlem yapıldığında ceza uygulanmaz. |
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Kanunları Usul ve Tahsilat Grup Müdürlüğü
| Sayı | : | 77058783-105[VUK.ÖZ.18.34]-E.167734 | 26.09.2018 | |
| Konu | : | Stok Devirlerinin Defter Beyan Sisteminde Nerede Gösterileceği Hk. | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; … Vergi Dairesi Müdürlüğünün … vergi kimlik numarasında kayıtlı plastik cerrahi uzmanı olarak serbest meslek kazancına tabi mükellefi olduğunuz, maliyetleri azaltmak için muayenehanenizde kullanmak üzere tıbbi ilaç ve sarf malzemelerini toptan olarak satın aldığınız, ihtiyaçtan fazla olarak alınan bu tür malzemelerin hastaların tedavi sürecinde ve ihtiyaç oldukça kullanıldığı, ancak, 1/1/2018 tarihinden itibaren Defter Beyan Sistemi içinde serbest meslek kazanç defteri tuttuğunuzu belirterek; Defter Beyan Sistemi içinde stok ile ilgili bir bölüm bulunmadığından 2017 yılından devreden stokların nasıl giderleştirileceği ve Defter Beyan Sistemi içinde nerede gösterileceği hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
17/12/2017 tarih ve 30273 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile Defter-Beyan Sisteminin (Sistem) uygulamasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Serbest meslek erbabı, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile basit usule tabi olan mükelleflerin kayıtlarının elektronik ortamda tutulması, bu mükelleflerden defter tutmak zorunda olanların defterlerinin bu kayıtlardan hareketle elektronik ortamda oluşturulması ve saklanması, vergi beyannamesi, bildirim ve dilekçelerin elektronik ortamda verilebilmesi ile elektronik ortamda belge düzenlenebilmesi amacıyla geliştirilen Defter-Beyan Sistemi bu Tebliğin konusunu oluşturmaktadır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;
– 65 inci maddesinde, “Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.”
– 67 nci maddesinde, “Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.”
hükümleri yer almaktadır.
Diğer taraftan, 213 sayılı Vergi usul Kanununun 210 uncu maddesinde, serbest meslek erbabının bir kazanç defteri tutacağı; bu defterin bir tarafına giderler, diğer tarafına da hasılatın kaydolunacağı; defterin gider tarafına, yapılan giderlerin nevi ile yapıldığı tarihin, hasılat tarafına ise ücretin alındığı tarih ve miktarı ile kimden alındığının yazılacağı hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, söz konusu hükümlerden, serbest meslek kazancına ilişkin gelir ve gider kayıtlarının muhasebeleştirilmesinde tahsil esasının geçerli olduğu, bedeli ödenerek gider kaydedilmek istenilen belgenin tutarının tamamının bedelin ödendiği dönemde gider olarak kaydedilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Bu bağlamda, Defter-Beyan Sisteminde, serbest meslek kazancına ilişkin gider belgeleri Sisteme yukarıda yer verilen mevzuat düzenlemelerine uygun olarak kaydedilmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
