Araç kiralama sektöründe kiralanan araçlara ilişkin trafik cezaları ve HGS/otoyol-köprü geçiş bedelleri sık karşılaşılan kalemlerdir. Bu kalemlerin kiracıya yansıtılması (masraf aktarımı) hâlinde kurumlar vergisi, vergi usul ve KDV yönünden nasıl işlem yapılacağı; fatura düzeni, indirim ve KDV hesaplaması açısından önem taşır. Aşağıdaki açıklamalar Bursa Vergi Dairesi Başkanlığının konuya ilişkin özelgesinde yer alan çerçeveyle uyumlu olarak, Türkiye’de faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişiler için genel bilgi amacıyla hazırlanmıştır.
1) Kurumlar Vergisi Açısından (KVK & GVK)
- Trafik cezaları: Şirket adına tahakkuk edip ödenen trafik para cezaları kural olarak gider yazılamaz (KVK m.11/1-d; GVK m.41).
- Kiracıya yansıtılan trafik cezaları: Cezalar kiracıya yansıtılıp (gelir kaydı yapılarak) fatura edildiğinde, aynı tutar gider olarak dikkate alınabilir. Böylece yansıtılan tutar gelir yazılırken ceza bedeli gider yazılarak net etki nötr hâle getirilebilir.
- HGS/otoyol-köprü bedelleri: Şirket aktifindeki kiralık araçlara ait HGS bedelleri şirketçe ödenip kiracıdan tahsil edilirse, bu tutarlar gelir-gider esasında dikkate alınabilir; kurum kazancının tespitinde indirimi mümkündür.
2) Vergi Usul Kanunu Açısından (Belgelendirme ve Fatura)
- Fatura düzeni: VUK m.229-232 uyarınca, mal teslimi/hizmet ifası için fatura düzenlenir; hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde fatura edilmelidir (VUK m.231/5).
- Yansıtma faturası:
-Yansıtma (masraf aktarımı); şirketin kendi üretim/hizmet maliyetiyle ilgisi olmayan ve asıl muhatabı kiracı olan bedellerin, aynen kiracıya aktarılmasıdır.
-Düzenlenecek faturaya, “fatura muhteviyatı işlemin bir masraf aktarımı olduğu ve masrafların gerçek ilgilisine intikal ettirildiği” yönünde şerh konulmalı; - Belgelerin toplanması: Yurtiçi belgeler fatura/fiş ile; e-bilet vb. elektronik belgeler ilgili düzenlemelere uygun şekilde tevsik edilebilir.
3) KDV Kanunu Açısından (Hesaplama ve İndirim)
- HGS’nin yansıtılması: HGS/otoyol-köprü geçiş bedelleri teslim/hizmet karşılığı mahiyet taşıdığından KDV’ye tabidir. Yansıtma faturasında işleme tabi oran üzerinden KDV hesaplanır. KDV’ye tabi olmayan (Devlete ait otoyol geçişleri) HGS geçişleri ise KDV’siz olarak yansıtılmalıdır.
- Trafik cezasının yansıtılması: Trafik cezası bir teslim/hizmet karşılığı olmadığı için KDV hesaplanmaz. Ceza tutarı KDV’siz olarak aynen yansıtılır.
- İndirim hakkı: Şirketin yaptığı HGS ödemelerine ait KDV, genel esaslar çerçevesinde indirilebilir.
4) Uygulama Adımları: Pratik Kontrol Listesi
- Kalemi ayırın: HGS (KDV’li) ile trafik cezasını (KDV’siz) faturada ayrı satırlar hâlinde gösterin.
- Yansıtma şerhi: Masraf aktarımı ibaresini faturaya mutlaka ekleyin.
- Belge ekleri: Ceza makbuzu/HGS ekstrelerini faturaya iliştirin.
- Zamanlama: Hizmet/işlem tarihinden itibaren 7 gün içinde faturalandırın.
- Muhasebe etkisi:
-Trafik cezası: Gelir (yansıtılan tutar) – Gider (aynı tutar) → neturalizasyon.
-HGS: Gelir (yansıtılan tutar) – Gider (aynı tutar) + KDV hesapla ve indir.
SSS: 10 Soru – 10 Cevap
1) Nihai şirket açısından trafik cezası şirket gideri olarak yazılabilir mi?
Hayır. Trafik para cezaları kabul edilmeyen indirim niteliğindedir; gider yazılamaz.
2) Trafik cezasını kiracıya yansıtırsam ne olur?
Cezayı gelir yazarak kiracıya yansıtırsanız, aynı tutarı gider olarak dikkate alabilirsiniz; böylece net etki nötr olur.
3) HGS/otoyol geçiş bedellerini kiracıya fatura ederken KDV uygulanır mı?
Evet. HGS yansıtması KDV’ye tabidir; işleme tabi oranda KDV hesaplanır. Alımı KDV’siz olanlar KDV’siz olarak yansıtılır.
4) Trafik cezasını yansıtırken KDV hesaplar mıyım?
Hayır. Trafik cezası bir teslim/hizmet karşılığı olmadığından KDV hesaplanmaz.
5) Yansıtma faturasında hangi ibare olmalı?
“Fatura muhteviyatı işlemin bir masraf aktarımı olduğu ve masrafların gerçek ilgilisine intikal ettirildiği” yönünde şerh düşülmelidir.
6) Faturayı ne zamana kadar düzenlemeliyim?
İşlem/hizmet tarihinden itibaren en geç 7 gün içinde fatura düzenlenmelidir.
7) Yansıtma faturasında belge eklemek gerekir mi?
Evet. Ceza makbuzu/HGS dökümü gibi tevsik edici belgenin bir örneği fatura eki yapılmalıdır.
8) HGS’ye ait ödenen KDV’yi indirebilir miyim?
Evet. Genel esaslar dahilinde HGS’ye ilişkin KDV indirilebilir.
9) Trafik cezası kiracı için gider yazılabilir mi?
Hayır. Kiracılar açısından trafik cezaları gider kabul edilmez.
10) Faturada HGS ve trafik cezasını nasıl göstermeliyim?
Ayrı satırlarda gösterin: HGS satırında KDV hesaplayın, trafik cezası satırında KDV hesaplamayın ve yansıtma şerhini ekleyin.
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Bursa Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Kanunları, Usul Ve Tahsilat Grup Müdürlüğü
| Sayı | : | 95462982-105[VUK.ÖZLG-2018-107]-57081 | 06.03.2023 | |
| Konu | : | Kiralanan araçlara ait trafik cezası, HGS bedellerinin aracı kiralayana yansıtılması durumu | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden, şirketinizin araç kiralama faaliyeti ile iştigal ettiği, kiraya verilen araçlarla ilgili olarak kiralayan kimselere ait olan trafik ve HGS ücretlerinin şirketinize ait POS cihazından tahsil edildiği belirtilerek, POS cihazından tahsil edilen tutarlar ilgili dönem tutarları içinde yer aldığından bahse konu işlemler için fatura düzenlenip düzenlenmeyeceği, düzenlenecek ise faturanın katma değer vergisi ve kurumlar vergisinde indirim konusu yapılıp yapılmayacağı hususlarında Başkanlığımızdan görüş talep edildiği anlaşılmaktadır.
I- KURUMLAR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında, kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı belirtilmiş, maddenin ikinci fıkrasıyla da safî kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmış olup, aynı Kanunun “Kabul Edilmeyen İndirimler” başlıklı 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde, Kurumlar Vergisi Kanununa göre hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezaları, vergi cezaları, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizler ile Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ödenen gecikme faizlerinin kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;
– “Ticari Kazancın Tarifi” başlıklı 37 nci maddesinde; “Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır.“,
– “Bilanço Esasında Ticari Kazancın Tespiti” başlıklı 38 inci maddesinde; “Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce:
1.İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;
2.İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.
Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri ile bu kanunun 40 ve 41 inci maddeleri hükümlerine uyulur.“
hükümleri yer almaktadır.
Bunun yanı sıra, 193 sayılı Kanunun;
– “İndirilecek giderler” başlıklı 40 ıncı maddesinde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler ile işletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçların safi kazancın tespit edilmesi sırasında gider olarak indirim konusu yapılabileceği,
– “Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler” başlıklı 41 inci maddesinde, her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatların (Akitlerde ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar, cezai mahiyette tazminat sayılmaz.) gider olarak indirilmesinin kabul olunmayacağı
hükme bağlanmıştır.
Buna göre, şirketiniz adına tahakkuk edip ödenen trafik para cezalarının kurum kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır. Ancak, şirketinizce söz konusu cezaların kiracılara yansıtılması ve kiracılara yansıtılan bu tutarların şirketinizin kurum kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınması kaydıyla, bu ceza tutarları kurum kazancınızın tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.
Şirketiniz adına tahakkuk edip ödenen ve kiracılara yansıtılan trafik cezalarının söz konusu kiracılar tarafından gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı tabiidir.
Öte yandan, şirketiniz aktifine kayıtlı olan ve kiraya verdiğiniz araçların otoyol ve köprü geçişlerine ilişkin olarak tarafınızca ödenmiş olan HGS bedellerinin, araçları kiralayan müşterilerinizden tahsil edilmesi ve tahsil edilen tutarların da kurum kazancının tespitinde dikkate alınması kaydıyla, safi kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.
II- VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN
213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
– 227 nci maddesinde; “Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olankayıtların tevsiki mecburidir.“,
– 229 uncu maddesinde; “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.“,
– (231/5) maddesinde; “Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azamî yedi gün içinde düzenlenir. (Ek cümle:29/4/2021-7318/1 md.) Hazine ve Maliye Bakanlığı; mal veya hizmetin nev’i, miktarı, fiyatı, tutarı, satışın yapılma şekli, faaliyet konusu, sektör veya mükellefiyet türünü ayrı ayrı veya birlikte dikkate alarak, bu süreyi indirmeye ya da faturanın malın teslim edildiği veya hizmetin yapıldığı anda düzenlenmesi zorunluluğu getirmeye yetkilidir. Bu süreler içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.“,
– 232 nci maddesinde; “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:
1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;
2. Serbest meslek erbabına;
3. Kazançları basit usulde tesbit olunan tüccarlara;
4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;
5. Vergiden muaf esnafa.
Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.
Yukarıdakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tesbit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veya onlara yaptırdıkları iş bedelinin 50.000.000 lirayı (2022 yılı için 2.000 TL’yi) geçmesi veya bedeli 50.000.000 liradan (2022 yılı için 2.000 TL’den) az olsa dahi istemeleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir.“
hükümleri yer almaktadır.
Diğer taraftan, yansıtma; ticari faaliyet kapsamında bir işlemin yapılmaması, yapılan iş ve işlemlerde bir gelir elde etme veya kar ve zarar beklentisini taşıyacak herhangi bir unsurun bulunmaması, yasal uygulamalar nedeniyle muhatap olunan ya da diğer bir işletme adına ödeme veya tahsilat yapılması durumlarında, yapılan ödeme veya henüz ödeme yapılmamışsa tahakkuk eden bedellerin asıl muhatabına aktarılmasını ifade etmektedir. Bu bakımdan üretilen mal veya hizmetin maliyetine girmeyen, gelirin elde edilmesi ve ticari faaliyetinin devamı ile ilişkisi olmayan üçüncü kişiler adına yapılan giderlerin asıl muhatabına yansıtılmasında yansıtma faturası düzenlenmesi, düzenlenen faturaya “fatura muhteviyatı işlemin bir masraf aktarımı olduğu ve masrafların gerçek ilgilisine intikal ettirildiğine” ilişkin bir şerh düşülmesi ve ekine masraf aktarımına konu işleme ait fatura veya benzeri belgelerin bir örneğinin eklenmesi işlemin gerçek mahiyetinin tevsiki açısından önem arz etmektedir.
Buna göre, kiralamaya konu araçlara ilişkin olarak, aracın kiraya verildiği kimselere (kiracılara) ait HGS bedellerinin ve trafik cezalarının kiracılara yansıtılmasına ilişkin olarak, yukarıda yer verilen hükümler çerçevesinde fatura düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca yansıtma amacıyla düzenlenen faturaya, “fatura muhteviyatı işlemin bir masraf aktarımı olduğu ve masrafların gerçek ilgilisine intikal ettirildiğine” ilişkin bir şerh düşülmesi ve ekine masraf aktarımına konu işleme ait tevsik edici belgenin bir örneğinin eklenmesi icap etmektedir.
III- KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;
– (1/1) maddesinde, ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye’de yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu,
– (20/4) maddesinde, belli bir tarifeye göre fiyatı tespit edilen işler ile bedelin biletle tahsil edildiği hallerde tarife ve bilet bedelinin KDV dahil edilerek tespit olunacağı ve verginin müşteriye ayrıca intikal ettirilmeyeceği,
– (29/1-a) maddesinde, mükelleflerin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’den, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV’yi indirebilecekleri,
– (29/3) maddesinde, indirim hakkının vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak şartıyla, ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanabileceği
hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, kiralamaya konu araçlara ait HGS bedellerinin kiracılara yansıtılması işleminde düzenlenecek faturada işlemin tabi olduğu oranda KDV hesaplanması gerekmektedir. Ancak, trafik cezaları bir teslim veya hizmetin karşılığını teşkil etmediğinden, bu tutarların aracı kiralayana aynen fatura edilmek suretiyle yansıtılması işleminde düzenlenecek faturada KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, müşterilere yansıtılacak HGS ödemelerine ilişkin KDV’nin, şirketiniz tarafından genel esaslar çerçevesinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
