2023 yılı sonunda işini bırakan bilanço esasına tabi mükelleflerin, enflasyon düzeltmesi yapma zorunluluğu olup olmadığı özellikle yıl sonuna yaklaşan dönemlerde muhasebe dünyasında sıkça merak edilen konular arasında yer aldı. Bu yazımızda, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, geçici 33. madde ve 555 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği çerçevesinde, işini bırakanlar açısından enflasyon düzeltmesi uygulamasını netleştiriyoruz. (2024 Yılı için de emsal alınabilir)

İşi Bırakma Nedir?

Vergi Usul Kanunu’nun 161. maddesi uyarınca işi bırakma, vergiye tabi işlemlerin tamamen ve sürekli olarak sona erdirilmesidir. Geçici süreli faaliyet durdurmaları bu kapsama girmez.

Eğer bir mükellef 31.12.2023 tarihinde işini tamamen terk etmişse, bu tarih itibarıyla mükellefiyeti sona ermiş olur.

2023 Yılı Enflasyon Düzeltmesi Zorunlu mu?

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi ve Geçici 33. maddesi gereğince, 2023 yılı sonu itibariyle bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için, enflasyon düzeltmesi şartların gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmaksızın zorunludur.

Ancak bu kuralın istisnası, 31.12.2023 tarihi itibarıyla işi bırakan mükelleflerdir.

İşi Bırakanlar Enflasyon Düzeltmesi Yapacak mı?

Hayır. İlgili kanun ve 555 No.lu VUK Genel Tebliği’ne göre, 2023 yılı sonu itibarıyla işi bırakan (mükellefiyeti sona eren) mükellefler, 31.12.2023 tarihli bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmayacaktır.

Bu mükellefler, 2023 yılına ait bilanço düzenleyecekler, fakat düzeltme işlemi yapmayacaklardır.

Tasfiye Süreci Ne Olursa Olsun?

Eğer tasfiye kararı 2023 yılı içinde alınıp tasfiye bu yıl içinde sonuçlandıysa, yine enflasyon düzeltmesi yapılmaz.

Ancak tasfiye kararı 2023’te alınıp sonuç 2024’te alınırsa, bu durumda 2023 bilançosu düzeltmeye tabi tutulur.

2024 Döneminde Ne Olacak?

İşi bırakmayan ve faaliyetine devam eden mükellefler için 2023 yıl sonu bilançoları, 2024 yılına başlangıç değerleri olarak aktarılacaktır. Bu değerler üzerinden yeni dönemin enflasyon düzeltmesi uygulanacaktır.

Kritik Noktalar

• İşini bırakanlar 2023 sonunda enflasyon düzeltmesi yapmayacak.
• Faaliyetine devam edenler şartlara bakılmaksızın 2023 yıl sonu bilançolarını düzeltecek.
• Düzeltmeden kaynaklanan kar/zarar, geçmiş yıl kar/zararı hesabında izlenecek ve vergiye tabi olmayacak.

---

10 Soru 10 Cevap: 2023 Enflasyon Düzeltmesi ve İşin Bırakılması

1. İşini 31.12.2023’te bırakan mükellef enflasyon düzeltmesi yapacak mı?
Hayır, yapmayacak.

2. 2023 bilançosu düzenlenecek mi?
Evet, ancak enflasyon düzeltmesine tabi tutulmadan.

3. Enflasyon düzeltmesi hangi yasa maddelerine dayanıyor?
VUK mükerrer 298. madde ve geçici 33. madde.

4. Tüm mükellefler için 2023 sonunda düzeltme zorunlu mu?
Hayır, işi bırakanlar hariç.

5. Tasfiye 2023’te tamamlandıysa enflasyon düzeltmesi yapılır mı?
Hayır.

6. Tasfiye 2024’te biterse ne olur?
2023 bilançosu enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.

7. 2023 düzeltmesinden doğan kâr vergiye tabi mi?
Hayır, vergiye tabi değildir.

8. Enflasyon düzeltmesi neden yapılıyor?
Mali tabloları gerçeğe uygun hale getirmek için.

9. 2024 yılına devreden değerler nasıl belirlenir?
2023’te düzeltmeye tabi tutulmuş bilançoya göre.

10. Bu uygulamayı kim denetliyor?
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı.

 

 

---

ÖRNEK ÖZELGE

 

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Gelir Kanunları Usul Grup Müdürlüğü

Sayı	:	E-11395140-105[VUK-3-2692]-531699		24.04.2024
Konu	:	31/12/2023 tarihinde işi bırakan mükellefin enflasyon düzeltmesi yapıp yapmayacağı hakkında

İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden; bilanço esasına tabi gelir vergisi mükellefi olduğunuz ve 31/12/2023 tarihinde işinizi terk ettiğinizden bahisle, 31/12/2023 tarihli bilançonuzu enflasyon düzeltmesine tabi tutup tutmayacağınız konusunda Başkanlığımız görüşünün talep edildiği anlaşılmaktadır.

213 sayılı Vergi Usul Kanununun;

– 161 inci maddesinde, “Vergiye tabi olmayı gerektiren muamelelerin tamamen durdurulması ve sona ermesi işi bırakmayı ifade eder.

İşlerin her hangi bir sebep yüzünden geçici bir süre için durdurulması işi bırakma sayılmaz.

– 174 üncü maddesinde, “Defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır.

Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır.

Şu kadar ki, takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmıyanlar için, bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı 12 şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir.

Yeniden işe başlama veya işi bırakma hallerinde, hesap dönemi içinde bir yıldan eksik olan faaliyet süresi, hesap dönemi sayılır.

…”,

– Mükerrer 298 inci maddesinde, “A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.

1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.

…

5.

…

Düzeltme sonucu bulunan tutarlar, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değerleri olarak dikkate alınır.

– Geçici 33 üncü maddesinde, “Geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere (…) ve 2022 hesap dönemleri (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemleri itibarıyla) ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.

Mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası uygulaması açısından, birinci fıkrada enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı belirtilen dönemler enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak değerlendirilir.

31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez.

…

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

hükümleri yer almaktadır.

Diğer taraftan, 2023 hesap dönemi ve düzeltme şartlarının gerçekleşmesine/varlığına bağlı olarak (geçici vergi dönemleri dâhil) izleyen hesap dönemlerine ilişkin olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloların ve 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ile geçici 33 üncü maddesine göre yapılacak düzeltme işlemlerinin usul ve esasları 30/12/2023 tarihli ve ikinci mükerrer 32415 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile belirlenmiş olup, mezkur Tebliğin;

– 11 inci maddesinde, “(1) Hesap dönemi takvim yılı olanlar 31/12/2023 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançoyu düzeltme işlemine tabi tutacaktır.

…”,

– 28 inci maddesinde, “(1) 213 sayılı Kanunun geçici 33 üncü maddesinde, şartların gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılmaksızın 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi öngörülmüştür. Diğer taraftan, süreklilik arz eden ve düzeltme işlemine ilişkin ana esaslar, aynı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında yer almaktadır. Buna göre, şartların gerçekleşmesine bağlı olarak, mükellefler 2024 hesap dönemine ait düzeltme işlemlerini, farklı bir düzenleme olmaması kaydıyla, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan düzeltilmiş değerler üzerinden yapacaklardır.

(2) 2023 hesap dönemi sonundan önce tasfiye kararı alınarak bu tarihten önce tasfiyenin sonuçlandırıldığı durumlarda, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi söz konusu olmayacaktır. Ancak, tasfiyenin 2023 hesap döneminden sonra sonuçlanması halinde, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilanço düzeltilecektir.

…”,

– 29 uncu maddesinde, “(1) 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu hesaplanan tutarlar, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değerleri olarak dikkate alınır.

(2) Enflasyon düzeltme şartlarının varlığına bağlı olarak, 1/1/2024 tarihinden sonraki (1/1/2024 tarihinden itibaren başlayan) döneme ait düzeltme işlemleri, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş 31/12/2023 tarihli bilançoda yer alan düzeltilmiş değerler üzerinden, bu Tebliğin dördüncü bölümü dikkate alınarak yapılır.

…”

açıklamalarına yer verilmiştir.

Buna göre, söz konusu düzenlemelerin birlikte değerlendirilmesinden de anlaşılacağı üzere, 2023 hesap dönemi sonu itibariyle işi bırakmış, diğer bir ifade ile mükellefiyeti sona ermiş olanlarca, 2023 hesap dönemi sonuna ilişkin olarak enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır.

…