Çalışanların ve işverenlerin en sık karşılaştığı hukuki meselelerden biri “fazla çalışma” uygulamasıdır. 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında düzenlenen fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma konuları, hem çalışan haklarını korumak hem de işverenlerin hukuki yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak adına kritik öneme sahiptir.
Fazla Çalışma Nedir?
Haftalık 45 saatlik çalışma süresinin aşılması durumunda ortaya çıkan ek çalışma süreleri fazla çalışma olarak tanımlanır. Şayet çalışma sözleşmesinde haftalık süre 45 saatin altında belirlenmişse, bu süreyi aşan fakat 45 saati geçmeyen çalışma ise fazla sürelerle çalışmadır.
Fazla Çalışma Üretleri Nasıl Hesaplanır?
Fazla çalışmanın her saati için saatlik ücretin %50 zamlısı ödenir. Fazla sürelerle çalışma için ise saatlik ücretin %25 zamlısı esas alınır. Parça başı ücretle çalışanlar için ayrı bir hesaplama yöntemi uygulanır.
Serbest Zaman Hakkı Nedir?
Çalışanlar dilerse, fazla çalışma karşılığında ek ücret almak yerine serbest zaman talep edebilir. Fazla çalışmanın her saatine karşılık 1 saat 30 dakika, fazla süreli çalışma içinse 1 saat 15 dakika serbest zaman kullanılabilir.
Yıllık Fazla Çalışma Sınırı Nedir?
Bir çalışan yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yapabilir. Bu sınır kişinin kendisine ait olup işverenin uygulamasından bağımsızdır.
Fazla Çalışma Yapamayacak Kısımlar ve Kişiler
Sağlık açısından 7.5 saat sınırı olan işlerde, gece vardiyalarında, maden ocakları, tünel ve kanal inşaatları gibi yer altı işlerinde fazla çalışma yasaktır.
Ayrıca, 18 yaş altındakiler, gebe veya emziren kadınlar, kısmi süreli çalışanlar da fazla çalışma yapamaz.
Fazla Çalışma İçin Onay Zorunluluğu
Fazla çalışma yaptırmak için işçiden yazılı onay alınması gerekir. Bu onay iş sözleşmesi sırasında veya ihtiyaç doğduğunda alınabilir. Onay belgeleri özlük dosyasında saklanmalıdır. Onay veren işçi 30 gün önceden bildirimle bu onayı geri çekebilir.
Fazla Çalışma Nasıl Belgelendirilir?
Her fazla çalışma için işveren tarafından belge düzenlenmeli, çalışan imzalayarak onaylamalıdır. Bu bilgiler ücret bordrolarında ve hesap pusulalarında yer almalıdır.
Sonuç
Fazla çalışma iş hukukunun en çok merak edilen alanlarından biridir. Uygulamada sorun yaşanmaması için çalışanların haklarını, işverenlerin de yükümlülüklerini bilmesi şarttır.
Soru-Cevap:
- Fazla çalışma nedir?
Haftalık 45 saatin üzerinde yapılan çalışmalardır. - Fazla sürelerle çalışma nedir?
Sözleşmede belirlenen süre aşılıp 45 saate kadar yapılan çalışmadır. - Fazla çalışma ücreti ne kadardır?
Saatlik ücretin %50 fazlası. - Fazla süreyle çalışma ücreti ne kadardır?
Saatlik ücretin %25 fazlası. - Fazla çalışma için sınır var mıdır?
Evet, yılda 270 saatle sınırlıdır. - Serbest zaman nasıl kullanılır?
6 ay içinde işverene bildirilerek kullanılır. - Kimlere fazla çalışma yaptırılamaz?
18 yaş altı, gebe, emziren, kısmi süreli çalışanlara. - Fazla çalışma onayı nasıl alınır?
Yazılı olarak, iş sözleşmesiyle ya da ihtiyaç durumunda. - Onay geri çekilebilir mi?
Evet, 30 gün önceden bildirimle. - Fazla çalışma belgeleri nasıl düzenlenir?
Çalışma saati belgesi düzenlenir ve özlük dosyasında saklanır.
İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE
ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve Kapsam
Madde 1 —Bu Yönetmeliğin amacı, ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle 4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinde belirtilen haftalık normal çalışma süresinin dışında yapılacak fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaya ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Dayanak
Madde 2 —Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 41 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 3 —Bu Yönetmelikte geçen:
a) Fazla çalışma: İş Kanununda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları,
b) Fazla sürelerle çalışma: Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmaları
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti
Madde 4 —Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Fazla sürelerle çalışmalarda her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.
Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır. Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen hallerde, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur. Bu yolla bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin, yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti, yüzde yirmibeş fazlası fazla sürelerle çalışma ücretidir.
Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde fazla çalışma ücreti, 4857 sayılı İş Kanununun 51 inci maddesinde öngörülen yönetmelik hükümlerine göre ödenir.
(Ek fıkra:RG-25/8/2017-30165) Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, 4857 sayılı Kanunun 42 nci maddesi uyarınca zorunlu nedenlerle ve 43 üncü maddesi uyarınca olağanüstü hallerde, haftalık otuz yedi buçuk saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenir.
Fazla Çalışmada Sınır
Madde 5 —Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz. Bu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir.
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.
Serbest Zaman
Madde 6 —Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay zarfında işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla ve işverenin, işin veya işyerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.
İşçinin bu kanundan ve sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandırılamaz.
Fazla Çalışma Yapılamayacak İşler
Madde 7 —Aşağıda sayılan işlerde fazla çalışma yaptırılamaz.
a) İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde,
b) Aynı Kanunun 69 uncu maddesinin l inci fıkrasındaki tanıma göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde (şu kadar ki, gündüz işi sayılan çalışmalara ek olarak bu Yönetmelikte öngörülen fazla çalışmalar gece döneminde yapılabilir),
c) Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında.
Fazla Çalışma Yaptırılmayacak İşçiler
Madde 8 —Aşağıda sayılan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
a) 18 yaşını doldurmamış işçiler,
b) İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler,
c) İş Kanununun 88 inci maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
d) Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler.
e) (Ek:RG-25/8/2017-30165) 4857 sayılı Kanunun 42 nci maddesi uyarınca zorunlu nedenler ve 43 üncü maddesi uyarınca olağanüstü haller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilere fazla sürelerle çalışma da yaptırılamaz.
Fazla Çalışma Yaptırılacak İşçinin Onayı
Madde 9 —Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz.
(Değişik:RG-25/8/2017-30165) Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.
Fazla Çalışmanın Belgelenmesi
Madde 10 —İşveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak zorundadır. İşçilerin işlemiş olan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle birlikte, 4857 sayılı İş Kanununun 32 ve 34 üncü maddeleri uyarınca ödenir. Bu ödemeler, ücret bordrolarında ve İş Kanununun 37 nci maddesi uyarınca işçiye verilmesi gereken ücret hesap pusulalarında açıkça gösterilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yürürlük ve Yürütme
Yürürlük
Madde 11 —Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 12 —Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
Bu içeriğe de göz atabilirsiniz. Yurt Dışından Alınan Belgeler Muhasebe Kayıtlarında Geçerli mi?
Merkez ile Şube Arası Mal Sevkiyatında Fatura Gerekli mi?
Kaynak: Mevzuat.gov.tr Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
