İşletmelerin muhasebe kayıtlarını hangi usule göre tutacağı, Vergi Usul Kanunu’nda açıkça belirlenmiştir. Bu çerçevede mükellefler ya bilanço esasına ya da işletme hesabı esasına göre defter tutmakla yükümlüdür. Ancak faaliyet hacmindeki değişiklikler nedeniyle bazı mükellefler bilanço usulünden işletme defterine geçmek isteyebilir. Bu geçişte dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri de mal iadelerinin hasılat olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceğidir.
Hangi Tüccarlar Bilanço Usulüyle Defter Tutar?
Vergi Usul Kanunu’nun 177. maddesine göre 2024 Yılı için:
- Alım tutarı 890.000 TL’yi veya satış tutarı 1.270.000 TL’yi aşanlar,
- Gayrisafi iş hasılatı 440.000 TL’yi geçen hizmet işletmeleri,
- Ticari şirketler ve kurumlar vergisi mükellefleri gibi gruplar I. sınıf tüccar sayılır ve bilanço esasına göre defter tutarlar.
Ancak iş hacmindeki düşüş nedeniyle belirli şartlar oluşursa, mükellef II. sınıf tüccar statüsüne geçebilir ve işletme hesabı esasına göre defter tutabilir.
2025 YILI BİLANÇO HESABI ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA HADLERİ
(VUK Genel Tebliği Sıra No:577)
| MADDE NO – KONUSU | 2025 Yılı İçin Uygulanacak Tutar (TL) |
|
| MADDE 177- | Bilanço hesabı esasına göre defter tutma hadleri | |
| 1- Yıllık; – Alış tutarı – Satış tutarı |
2.000.000 – 2.800.000 | |
| 2- Yıllık gayrisafi iş hasılatı | 990.000 | |
| 3- İş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı | 2.000.000 | |
İşletme Defterine Geçiş Şartları Nelerdir?
Vergi Usul Kanunu’nun 179. maddesi uyarınca, aşağıdaki durumlarda işletme defterine geçiş mümkündür:
- Bir hesap döneminde iş hacmi, belirlenen hadlerden %20’yi aşacak şekilde düşük olursa,
- Üç hesap dönemi boyunca iş hacmi, bu hadlere göre %20’ye kadar bir düşüş gösterirse.
Bu şartlar sağlandığında, takip eden hesap döneminden itibaren işletme hesabı esasına geçilebilir.
Mal İadeleri Hasılat Sayılır mı?
Bilanço usulünden işletme defterine geçerken iş hacminin değerlendirilmesi önemlidir. Bu değerlendirme yapılırken mal iadeleri sonrası kalan net satış tutarı değil, tarafınıza kesilen toplam fatura tutarı dikkate alınmalıdır.
Ayrıca, iade ettiğiniz mallar için düzenlediğiniz iade faturaları da satış olarak kabul edilir. Yani iadeler, satıştan düşülerek iş hacmi azaltılamaz. Bu nedenle, bilanço esasından işletme esasına geçiş yapmak isteyen mükelleflerin, mal iadeleriyle iş hacmini düşürmeye çalışmaları, mevzuat açısından geçerli sayılmamaktadır.
Sonuç
İşletme hesabı esasına geçmek isteyen mükelleflerin, iade faturalarını hasılat dışında tutarak sınıf değiştirme talepleri Vergi Usul Kanunu hükümlerine aykırıdır. Gerek geçiş şartlarının sağlanması gerekse muhasebe kayıtlarının doğru tutulması açısından tüm fatura hareketlerinin brüt tutarlar üzerinden değerlendirilmesi gerekir. Bu konuda yanlış uygulamalar, ileride vergi incelemelerinde sorun yaşanmasına neden olabilir.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. SİVAS VALİLİĞİ Defterdarlık Gelir Müdürlüğü |
| Sayı | : | E-67630374-105[2021]-10759 | 02.05.2023 | |
| Konu | : | Bilanço Usulünden İşletme Defterine Geçişte İade Faturalarının Hasılat Olarak Dikkate Alınıp Alınmayacağı | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda, bilanço usulüne göre defter tuttuğunuz ve işletme esasına göre defter tutmak istediğiniz, bazı mal alışlarınız için iade faturası düzenleyerek iade ettiğiniz belirtilerek, iade faturası düzenleyerek iade ettiğiniz malların tüccar sınıfınızın belirlenmesinde satış olarak dikkate alınıp alınmayacağı hususunda Başkanlığımızdan görüş talep edilmektedir
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 176 ncı maddesinde tüccarların, defter tutma bakımından iki sınıfa ayrıldığı, I inci sınıf tüccarların bilanço esasına göre, II nci sınıf tüccarların ise işletme hesabı esasına göre defter tutacakları hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca mezkur Kanunun;
– 177 nci maddesinde, “Aşağıda yazılı tüccarlar, I. sınıfa dahildirler:
1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı 7.200.000.000 (544 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2023’den itibaren tabi olunacak tüccar sınıfının belirlenmesi bakımından 890.000 TL) veya satışları tutarı 8.640.000.000 (544 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2023’den itibaren tabi olunacak tüccar sınıfının belirlenmesi bakımından 1.270.000 TL) lirayı aşanlar;
2. Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı 3.600.000.000 lirayı (544 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2023’den itibaren tabi olunacak tüccar sınıfının belirlenmesi bakımından 440.000 TL) aşanlar;
3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 7.200.000.000 (544 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2023’den itibaren tabi olunacak tüccar sınıfının belirlenmesi bakımından 890.000 TL) lirayı aşanlar;
4. Her türlü ticaret şirketleri (Adi şirketler iştigal nevileri yukarıdaki bentlerden hangisine giriyorsa o bent hükmüne tabidir.);
5. Kurumlar Vergisine tabi olan diğer tüzel kişiler (Bunlardan işlerinin icabı bilanço esasına göre defter tutmalarına imkan veya lüzum görülmeyenlerin, işletme hesabına göre defter tutmalarına Maliye Bakanlığınca müsaade edilir.);
6. İhtiyari olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih edenler.”,
– 178 inci maddesinde, “Aşağıda yazılı tüccarlar II’nci sınıfa dahildirler:
1. 177’inci maddede yazılı olanların dışında kalanlar;
2. Kurumlar Vergisi mükelleflerinden işletme hesabı esasına göre defter tutmalarına Maliye Bakanlığınca müsaade edilenler.
Yeniden işe başlayan tüccarlar yıllık iş hacimlerine göre sınıflandırılıncaya kadar II’nci sınıf tüccarlar gibi hareket edebilirler.”,
– 179 uncu maddesinde, “a) (I)’inciden (II)’nciye geçiş: İş hacmi bakımından I’inci sınıfa dahil olan tüccarların durumları aşağıdaki şartlara uyduğu takdirde, bunlar, bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak, II’nci sınıfa geçebilirler:
1. Bir hesap döneminin iş hacmi 177’nci maddede yazılı hadlerden %20’yi aşan bir nispette düşük olursa, veya;
2. Arka arkaya üç dönemin iş hacmi 177’nci maddede yazılı hadlere nazaran %20’ye kadar bir düşüklük gösterirse.”
hükümleri yer almaktadır.
Bu bağlamda, Kanunun 179 uncu maddesi uygulamasında iş hacminin hesaplanmasında mal iadeleri sonrasında kalan tutarların değil, tarafınıza düzenlenen toplam fatura tutarının dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca, malların iadesine yönelik olarak düzenlediğiniz faturaların da bu kapsamda dikkate alınması icap etmektedir.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
