Basit usulde vergilendirme, küçük ölçekli işletmelerin vergi yükünü hafifletmek için geliştirilen bir sistemdir. Ancak bu sistemden herkes yararlanamaz. Hem Gelir Vergisi Kanunu’nun 51. maddesi hem de çeşitli Bakanlar Kurulu kararları, belirli kişi ve faaliyet gruplarını basit usulün dışında bırakmıştır. Bu da, bu kişilerin doğrudan gerçek usulde vergilendirileceği anlamına gelir.
Kanunen Basit Usule Tabi Olamayan Kişiler ve Faaliyetler
Aşağıdaki kişi ve faaliyetler, Gelir Vergisi Kanunu 51. madde uyarınca, basit usule tabi olamaz:
- Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları
- İkrazatçılar (ödünç para verme işi yapanlar)
- Sarraflar, kuyumcular ve kıymetli mücevherat ticareti yapanlar
- İnşaat ve onarım taahhüt işleri yapanlar (özellikle kamuya taahhütlü işler)
- Sigorta prodüktörleri
- İlan ve reklam işleri ile uğraşanlar veya bu işlere aracılık edenler
- Gayrimenkul ve gemi alım-satımı ile uğraşanlar
- Aracılık faaliyeti yapanlar (dayıbaşılar hariç)
- Maden işletmeleri, taş/kireç ocakları, kum-çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit üreticileri
- Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar (istisna: 14 oturma yeri veya daha az kapasitedeki araçlar)
- Bakanlar Kurulu’nca belirlenen sektör, iş grubu, il/ilçe ve belediye sınırları içindeki işletmeler
Bakanlar Kurulu Kararlarıyla Basit Usul Dışında Bırakılanlar
a) 95/6430 Sayılı Karar (Büyükşehir Belediyeleri İçin)
01.05.1995 tarihinden itibaren, büyükşehir belediyesi sınırları içinde olup aşağıdaki işleri yapanlar gerçek usule geçmiştir:
- Her türlü imalat faaliyeti
- Her türlü mal alım-satımı
- İnşaat işleri
- Motorlu taşıt bakım ve onarım işleri
- Lokanta, kafeterya gibi hizmet işletmeleri
- Eğlence ve istirahat yerleri
Erzurum, Diyarbakır, Sakarya gibi büyükşehirlerde; 6360 sayılı Kanun kapsamına alınan bazı yeni mahalleler hariçtir.
b) 8/5521 Sayılı Karar
01.01.1983 tarihinden itibaren, zirai ürünleri satın alarak tüketici dışındaki kişilere satan ticaret erbabı, gerçek usul kapsamına alınmıştır.
c) 92/2683 Sayılı Karar
Aşağıdaki elektronik ve elektrikli ürünleri alım-satım veya üretim faaliyeti yapanlar da basit usule tabi olamaz:
- TV, video, radyo, teyp, müzik seti
- Kamera, bilgisayar
- Soğutucu, çamaşır/bulaşık makinesi
- Elektrikli süpürge, dikiş makinesi
- Elektronik müzik aletleri ve benzeri
10 Soru 10 Cevap:
1. Ortaklar basit usulden yararlanabilir mi?
Hayır. Kollektif şirket ortakları ve komandite ortaklar yararlanamaz.
2. Kuyumcular basit usule tabi olabilir mi?
Hayır. Sarraflar ve kıymetli mücevherat ticareti yapanlar kapsam dışındadır.
3. Sigorta prodüktörleri bu sistemden faydalanabilir mi?
Hayır, gerçek usul kapsamındadırlar.
4. Gayrimenkul alım-satımı yapanlar basit usulde olabilir mi?
Hayır. Bu kişiler de gerçek usulde vergilendirilir.
5. Büyükşehir sınırlarında lokanta işleten bir esnaf basit usule tabi olabilir mi?
Hayır. 95/6430 sayılı karar uyarınca gerçek usul kapsamındadır.
6. Elektronik eşya satanlar basit usule girebilir mi?
Hayır. TV, bilgisayar vb. ürünlerin ticaretini yapanlar gerçek usulde vergilendirilir.
7. İnşaat taahhüt işleri yapanlar hangi usule tabidir?
Gerçek usul kapsamındadırlar.
8. Maden ve taş ocakları işletenler için geçerli usul nedir?
Basit usul dışında bırakılmışlardır.
9. Dayıbaşılar basit usule tabi olabilir mi?
Evet, diğer aracılık yapanlardan farklı olarak dayıbaşılar kapsam içindedir.
10. Zirai ürünleri tüketici dışındaki kişilere satanlar hangi usulde vergilendirilir?
8/5521 sayılı karar uyarınca gerçek usulde.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN KONUTLA İLGİLİ ÖZEL BİLGİ YAZISI
Basit Usulden Yararlanamayacak Olanlar Kimlerdir?
- Kollektif şirket ortakları ile, komandit şirketlerin komandite ortakları,
- İkrazat (ödünç para verme) işleriyle uğraşanlar,
- Sarraflar ve kıymetli mücevherat alım satımı ile uğraşanlar,
- Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar,
- Sigorta prodüktörleri,
- Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut (aracılık) edenler,
- Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar,
- Tavassut (aracılık) işi yapanlar (dayıbaşılar hariç),
- Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler,
- Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri, (Yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç),
- Maliye Bakanlığınca teklif edilen ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.
Bakanlar Kurulu Kararları Uyarınca Gerçek Usul Kapsamına Alınanlar:
Gelir Vergisi Kanununun 51 nci maddesinin 12 numaralı bendinde yer alan yetkiye istinaden yayımlanan ve halen yürürlükte olan Bakanlar Kurulu Kararlarında belirtilen faaliyetleri yapan mükellefler de basit usulden faydalanamazlar.
a) 95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Uyarınca Gerçek Usul Kapsamına Alınanlar;
Büyükşehir belediyesi olan illerin (Erzurum, Diyarbakır, Sakarya ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisine alınan yerlerden, yeni bağlanan mahallelerle birlikte 2000 yılı genel nüfus sayımındaki nüfusu 30.000’den az olan yerler ile 12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında büyükşehir belediyesi kurulan ve büyükşehir belediyesi sınırları içerisine alınan yerler hariç),mücavir alan sınırları dahil olmak üzere büyükşehir belediye sınırları içinde;
a) Her türlü emtia imalatı ile uğraşanlar,
b) Her türlü emtia alım-satımı ile uğraşanlar,
c) İnşaat ile ilgili her türlü işlerle uğraşanlar,
d) Motorlu taşıtların her türlü bakım ve onarım işleriyle uğraşanlar,
e) Lokanta ve benzeri hizmet işletmelerini işletenler,
f) Eğlence ve istirahat yerlerini işletenler,
01.05.1995 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınmıştır.
b) 8/5521 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Uyarınca Gerçek Usul Kapsamına
Alınanlar;
Zirai mahsul satın alarak bu mahsulleri kısmen veya tamamen tüketici dışında kalanlara satan ticaret erbabı 01.01.1983 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınmıştır.
c) 92/2683 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Uyarınca Gerçek Usul Kapsamına Alınanlar;
Her türlü televizyon, video, radyo, teyp, müzik seti, disk-çalar, kamera, bilgisayar, soğutucu, çamaşır ve bulaşık makinesi, elektrikli süpürge, elektronik müzik aletleri, elektrikli dikiş makinesi ile elektrikle çalışan benzeri eşyaların alım-satımı ve üretimi ile uğraşan mükellefler gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınmıştır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
