1. Giriş: Avukatlık Faaliyetlerinde Belge Düzeni Neden Önemlidir?
Avukatlık mesleği, Gelir Vergisi Kanunu’na göre serbest meslek faaliyeti kapsamında değerlendirilen, bilgiye ve uzmanlığa dayalı bir meslek dalıdır.
Ancak uygulamada, bir avukatın iş yoğunluğu nedeniyle başka bir avukata iş devretmesi veya birlikte dosya yürütmesi sıkça karşılaşılan bir durumdur.
Bu gibi durumlarda, hangi belgenin düzenleneceği, KDV ve gelir vergisi tevkifatı konularında tereddütler doğmaktadır.
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 28.12.2018 tarihli özelgesi, bu konuya açıklık getirmektedir.
2. Serbest Meslek Faaliyetinin Vergisel Niteliği
2.1. Serbest Meslek Faaliyeti Nedir?
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. maddesine göre, serbest meslek faaliyeti;
Sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin, işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.
şeklinde tanımlanmıştır.
Bu tanım gereği avukatlık faaliyetleri, serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
2.2. Avukatlar Arasındaki İş Paylaşımı ve Vergi Tevkifatı
Bir avukatın, yürüttüğü davalardan bir kısmını başka bir bağımsız avukata devretmesi halinde, yapılan bu ödeme serbest meslek ödemesi sayılır.
Bu durumda:
- Hizmeti alan avukat, yaptığı ödeme üzerinden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı (stopaj) yapmak zorundadır.
- Hizmeti veren avukat, aldığı bu ödeme için serbest meslek makbuzu düzenlemelidir.
3. Serbest Meslek Makbuzu Düzenleme Zorunluluğu
Vergi Usul Kanunu’nun 236. maddesi uyarınca serbest meslek erbabı:
Mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilat için iki nüsha serbest meslek makbuzu düzenlemek ve bir nüshasını müşteriye vermek zorundadır. e-SMM hükümleri saklıdır.
Dolayısıyla, bir avukat diğer bir avukata iş verdiğinde:
- Hizmeti alan avukat adına serbest meslek makbuzu düzenlenmelidir.
- Makbuzda, hizmetin bedeli, hesaplanan KDV oranı ve stopaj tutarı açıkça belirtilmelidir.
4. Katma Değer Vergisi (KDV) Açısından Değerlendirme
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1/1. maddesi, serbest meslek faaliyetlerini KDV’ye tabi kılmaktadır.
Dolayısıyla:
- Bir avukatın, başka bir avukata devrettiği veya danışmanlık aldığı hizmetler KDV’ye tabidir.
- Hizmeti veren avukat, serbest meslek makbuzunda KDV hesaplamak zorundadır.
- Hizmeti alan avukat, bu tutarı indirilecek KDV olarak beyan edebilir.
5. Uygulama Örneği: Avukat A – Avukat B İş İlişkisi
| Durum | Yükümlülük | Belge |
|---|---|---|
| Avukat A, yoğunluk nedeniyle dosyayı Avukat B’ye devreder | Avukat B, hizmet bedeli alır | Avukat B, Avukat A adına serbest meslek makbuzu düzenler |
| Makbuzda KDV hesaplanır | %20 gelir vergisi stopajı yapılır | Stopaj, Avukat A tarafından beyan edilir |
| Avukat B’nin elde ettiği kazanç | Serbest meslek kazancı sayılır | Gelir beyanına dahil edilir |
6. Vergisel Sonuçlar
Bu özelgeye göre:
- Avukatlar arasındaki iş devri ticari kazanç değil, serbest meslek kazancıdır.
- Her iki taraf da serbest meslek erbabı olarak değerlendirildiğinden, fatura değil serbest meslek makbuzu düzenlenir.
- Hizmet bedeli üzerinden %20 gelir vergisi stopajı yapılır.
- Hizmet KDV’ye tabidir ve makbuzda ayrıca belirtilmelidir.
- Bu düzenleme, avukatlık ortaklıkları veya hukuk büroları arasında yapılan iş paylaşımı için de geçerlidir.
7. Sonuç: Doğru Belge, Doğru Vergi Uygulaması
Avukatlık mesleğinde iş paylaşımı, ekip çalışması veya alt yüklenici gibi durumlarda vergisel düzenin doğru uygulanması önemlidir.
Bu nedenle, bir avukat diğer bir avukata iş verdiğinde:
- Serbest meslek makbuzu düzenlenmeli,
- %20 gelir vergisi stopajı yapılmalı,
- KDV hesaplanmalı ve yasal defterlere kaydedilmelidir.
Bu uygulama, hem vergi mevzuatına uygunluk sağlar hem de mesleki faaliyetlerin belgeli yürütülmesini garanti eder.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
| Soru | Cevap |
|---|---|
| 1. Avukatlar birbirine iş verdiğinde hangi belge düzenlenir? | Serbest meslek makbuzu düzenlenmelidir, fatura değil. |
| 2. Bu tür ödemelerde stopaj oranı nedir? | %20 oranında gelir vergisi stopajı yapılır. |
| 3. Makbuzda KDV hesaplanmalı mı? | Evet, hizmet KDV’ye tabidir ve makbuzda belirtilmelidir. |
| 4. Hizmeti alan avukat stopajı ne zaman beyan eder? | Aylık muhtasar beyanname ile stopaj beyan edilir. |
| 5. Avukatlık hizmeti ticari faaliyet sayılır mı? | Hayır, serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilir. |
| 6. Makbuz düzenlemezsem ceza alır mıyım? | Evet, belge düzenlememe Vergi Usul Kanunu’na göre cezai sonuç doğurur. |
| 7. Serbest meslek makbuzu e-fatura yerine geçer mi? | Hayır, e-serbest meslek makbuzu (e-SMM) düzenlenmelidir. |
| 8. Dava sonunda tahsil edilen vekalet ücretleri KDV’ye tabi mi? | Evet, tüm tahsilatlar KDV’ye tabidir. |
| 9. Bir avukat başka şehirdeki avukata iş devredebilir mi? | Evet, ancak belge düzeni yine aynı kurallara tabidir. |
| 10. Makbuzda KDV oranı ne olmalıdır? | %20 stopaj yanında, hizmet bedeline %20 KDV eklenmelidir. |
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü |
||||
| Sayı | : | 11395140-105[VUK-1-20846]-1194369 | 28.12.2018 | |
| Konu | : | Avukatın diğer bir avukata iş vermesinde oluşacak gelirde belge düzeni. | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunda; bağımsız olarak avukatlık faaliyetinde bulunulduğundan bahisle, işlerin yetiştirilememesi nedeniyle, yine bağımsız olarak faaliyet gösteren vergi mükellefi başka bir avukata verdiğiniz işlerden kaynaklı ödemelerinizde belge düzeninin nasıl olacağı ile söz konusu durumun katma değer vergisi ve gelir vergisi karşısındaki durumu hakkında Başkanlığımızdan görüş talep edilmektedir.
I- GELİR VERGİSİ KANUNU UYGULAMASI
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;
– 65 inci maddesinde, “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır…”,
– 66 ncı maddesinde, “Serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştirmez.
Bu maddenin uygulanmasında:
1. Dava vekilleri müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticari ve mesleki işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları;
…”
– 67 nci maddesinde, “Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyle yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.
…
Serbest meslek erbabı için,
1. Ittıla hasıl etmeleri kaydiyle, namlarına kamu müessesesine, icra dairesine, bankaya, notere veya postaya para yatırılması;
2. Serbest meslek kazancı olarak doğan alacağın başka bir şahsa temliki (Temlikin ivazlı olup olmadığına bakılmaz. İvazlı temliklerde ivazın tahsil şartı aranmaz.) veya müşterisine olan borcu ile takası;
Tahsil hükmündedir.
…”,
– 94 üncü maddesinde, “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.
…
2. Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden (Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç);
a) 18’inci madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden %17,
b) Diğerlerinden %20 …”
hükümleri yer almaktadır.
Bu hükümlere göre, verdiğiniz avukatlık hizmetine ilişkin olarak, başka bir avukattan aldığınız avukatlık hizmeti karşılığında yapılan ödemeler üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (2/b) bendi uyarınca %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.
II- VERGİ USUL KANUNU UYGULAMASI
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 227 nci maddesinin birinci fıkrasında, “Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir.” hükmü yer almakta olup, söz konusu kayıtların, mezkûr Kanunun 229 ve müteakip maddelerinde düzenlenen veya Bakanlığımıza verilen yetkiye dayanılarak düzenlenmesi uygun bulunan belgelerden herhangi birisi ile tevsik edilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda, mezkûr Kanunun 236 ncı maddesinde, serbest meslek erbabının mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşterinin de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetinde olduğu hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, verdiğiniz avukatlık hizmetine ilişkin olarak, başka bir avukattan aldığınız avukatlık hizmeti karşılığında yapılan ödemeler için hizmet aldığınız avukat tarafından adınıza serbest meslek makbuzu düzenlenmesi icap etmektedir.
III- KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU UYGULAMASI
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun (1/1) maddesinde; ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler verginin konusunu teşkil eden işlemler arasında sayılmıştır.
Aynı Kanunun (20/1) maddesinde, teslim ve hizmet işlemlerinde matrahın, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedel olduğu; (27/5) maddesinde, serbest meslek faaliyetleri için ilgili meslek teşekküllerince tespit edilmiş bir tarife varsa, hizmetin bedelinin, bu tarifede gösterilen ücretten düşük olamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu hükümlere göre, şahsınızın avukatlık faaliyetine istinaden, dava sonunda karşı taraftan tahsil edilenler de dahil olmak üzere, elde ettiğiniz bütün gelirler serbest meslek kazancı olarak değerlendirilmekte ve söz konusu kazanca konu hizmet ifaları katma değer vergisine tabi bulunmaktadır.
Buna göre, verdiğiniz avukatlık hizmetine ilişkin olarak, başka bir avukattan aldığınız avukatlık hizmeti KDV’ye tabi olup, adınıza düzenlenecek serbest meslek makbuzunda KDV hesaplanması gerekmektedir.
Bilgi edinilmesi rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
