Giriş
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) lisansına sahip otogaz dağıtım firmaları, bayilerine LPG istasyonu kurulumu sırasında çeşitli sabit kıymet ve sarf malzemeleri kullanmaktadır. Tank, dispanser ve otomasyon panosu gibi ana sabit kıymetlerin yanında; kablo, conta, vana, boru, flanş, teflon bant, siren ve anot gibi sarf malzemeleri de istasyonun faaliyete geçebilmesi için zorunludur. Ancak, bayilik sözleşmelerinin feshedilmesi halinde bu sarf malzemelerinin hurdaya ayrılması gündeme gelmektedir. Bu noktada işletmelerin en çok merak ettiği konu, söz konusu harcamaların envanterden nasıl çıkarılacağıdır.
Sarf Malzemelerinin Maliyet Bedeline Dahil Edilmesi
Vergi Usul Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca, bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için:
- Envantere kayıtlı olması,
- Kullanıma hazır hale getirilmesi,
- İşletmede bir yıldan fazla kullanılması,
- Yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması gerekir.
Bu çerçevede, tank ve dispanser gibi sabit kıymetlerin kurulumu sırasında kullanılan sarf malzemelerinin maliyet bedeline eklenmesi zorunludur. Dolayısıyla, bu malzemeler ayrı bir varlık olarak değil, kurulan iktisadi kıymetin bir parçası olarak değerlendirilir.
Amortisman Uygulaması
- Amortisman uygulanması zorunlu olan iktisadi kıymetlerde, sarf malzemelerinin maliyeti de kıymetin maliyetine dahil edilerek amortisman yoluyla giderleştirilir.
- Amortisman uygulanması ihtiyari olan iktisadi kıymetlerde, işletme tercihe göre bu giderleri doğrudan gider yazabilir.
Sözleşmenin Feshi ve Hurdaya Ayrılma Durumu
Bayilik sözleşmelerinin süresinden önce feshedilmesi durumunda, montajda kullanılan sarf malzemeleri genellikle kullanılamaz hale gelmekte ve hurdaya ayrılmaktadır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus şudur:
- Amortismana tabi iktisadi kıymetin maliyetine dahil edilmiş sarf malzemeleri, söz konusu kıymetin sökülmesi halinde maliyet bedelinden düşülemez.
- Eğer bu malzemeler bağımsız şekilde satılırsa, satış bedelinin tamamı gelir olarak dikkate alınır.
- Sabit kıymetlerin satılması halinde ise kar veya zarar, Vergi Usul Kanunu’nun 328. maddesi çerçevesinde hesaplanır.
Özetle
- LPG istasyonlarının kurulumu sırasında kullanılan sarf malzemeleri, ilgili sabit kıymetin maliyet bedeline dahil edilir.
- Bu malzemeler söküm sırasında hurda haline gelse dahi, amortisman yoluyla giderleştirilen bedeller maliyet bedelinden çıkarılamaz.
- Hurda malzeme satışı yapılırsa, satış bedelinin tamamı gelir olarak kaydedilir.
Soru-Cevap Tablosu
| Soru | Cevap |
|---|---|
| LPG istasyonu kurulurken hangi malzemeler kullanılır? | Tank, dispanser, otomasyon panosu gibi sabit kıymetler ile kablo, vana, boru, flanş gibi sarf malzemeleri kullanılır. |
| Sarf malzemeleri ayrı mı muhasebeleştirilir? | Hayır, sabit kıymetin maliyetine dahil edilir. Özelgede bahsi geçen, kablo, conta, boru, rekor, flanş, teflon bant, siren, anot gibi otogaz dağıtım faaliyetinde kullanılacak olan tank, dispanser, otomasyon panosu gibi sabit kıymetlerin kurulmasında sarf olunan malzeme bedelleri ve sarfiyat harcamalarının kullanıldıkları/sarf olundukları amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedeline eklenmesi icap etmektedir. |
| Sarf malzemeleri amortismana tabi midir? | Evet, ilgili sabit kıymetle birlikte amortismana tabi tutulur. |
| Amortisman uygulanmazsa ne yapılır? | İşletme tercihe göre doğrudan gider olarak yazılabilir. |
| Sözleşme feshedilirse sarf malzemeleri ne olur? | Söküm sırasında hurdaya ayrılır ve maliyet bedelinden düşülemez. |
| Hurda malzemeler satılırsa nasıl kaydedilir? | Satış bedelinin tamamı gelir olarak kaydedilir. |
| VUK 313 neyi düzenler? | Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin esaslarını belirler. |
| VUK 328 hangi durumda uygulanır? | Amortismana tabi kıymetlerin satışında kar veya zararın tespitini düzenler. |
| Amortisman hangi kıymetler için zorunludur? | Gayrimenkuller, tesisat, makineler ve demirbaş gibi sabit kıymetler için zorunludur. |
| Akaryakıt bayilerinde envanterden çıkarma nasıl yapılır? | Sarf malzemeleri sabit kıymetin parçası olduğundan, maliyet bedelinden düşülemez, ancak satılırsa satış geliri kaydedilir. |
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü |
||||
| Sayı | : | 11395140-105[313-2015/VUK1-18982]-435266 | 19.06.2020 | |
| Konu | : | Akaryakıt bayilerine kurulan lpg istasyonları için kullanılan sarf malzemelerinin sözleşmenin feshedilmesi halinde sökülmesi esnasında hurda haline gelmesi. | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunda; EPDK lisanslı otogaz dağıtım firması olarak bayilerinize istasyon kurulumu yaptığınızı, kurulum esnasında lpg satışının yapılması için tank, dispanser, otomasyon panosu gibi sabit kıymetlerin çalışabilmesi ve nihai tüketiciye ürün verebilmesi için yeraltı ve yer üstünde kablo, conta, vana, boru, rekor, flanş, teflon bant, siren, anot gibi sarf malzemelerinin kullanıldığını, bu ürünlerin kurulum ve çalışma esnasında kullanılabilir olduğunu, söküm halinde ise hurdaya ayrıldığını, bayiler ile firmanız arasında yapılan sözleşmelerin genellikle 5 yıldan fazla olmadığını hatta bazen hukuki sürece girerek daha erken sözleşmenin fesh edilebildiğini, istasyon kurulum işlemi fiyatının 10.000.-TL ile 20.000.-TL aralığında gerçekleştiğini belirterek, sözleşme feshinde kullanılamayacak durumda olan sarf malzemelerine ilişkin masrafların ne şekilde envanterden çıkartılacağı hususunda Başkanlığımızdan görüş talep edilmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
– 262 nci maddesinde maliyet bedelinin, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade ettiği,
– 269 uncu maddesinde gayrimenkullerin maliyet bedeliyle değerleneceği, gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı, tesisat ve makinalar, gemiler ve diğer taşıtlar ile gayrimaddi hakların gayrimenkuller gibi değerleneceği,
– 270 inci maddesinde, gayrimenkullerde, maliyet bedeline, satınalma bedelinden başka, makina ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri ile mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderlerin de gireceği; noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükelleflerin serbest olduğu,
– 313 üncü maddesinde; işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesinin amortisman mevzuunu teşkil edeceği, değeri 900 TL’yi aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 900 TL’yi aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşların amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabileceği, iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu haddin topluca dikkate alınacağı,
– 328 inci maddesinde; amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki farkın kar ve zarar hesabına geçirileceği, işletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydedecekleri, amortisman ayrılmış olanların değerinin ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağ olduğu
hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda, bir iktisadi kıymetin amortismana tâbi tutulabilmesi için, işletmenin envanterine kayıtlı olması, kullanıma hazır halde bulunması, işletmede bir yıldan fazla kullanılması ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması gerekmektedir. Diğer taraftan, bu nitelikte olsa dahi Kanunun 313 üncü maddesinde belirtilen haddi aşmayan kıymetler amortismana tabi tutulmaksızın doğrudan gider olarak dikkate alınabilmektedir.
Bunun yanı sıra, özelge talep formunda bahsi geçen, kablo, conta, boru, rekor, flanş, teflon bant, siren, anot gibi otogaz dağıtım faaliyetinde kullanılacak olan tank, dispanser, otomasyon panosu gibi sabit kıymetlerin kurulmasında sarf olunan malzeme bedelleri ve sarfiyat harcamalarının kullanıldıkları/sarf olundukları amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedeline eklenmesi icap etmektedir.
Buna göre, iktisadi kıymetin montajında/kurulumunda kullanılan sarf malzemelerine ilişkin harcamaların;
– Amortisman ayrılması ihtiyari nitelikte bulunan ve bu ihtiyarilik gider yazılma şeklinde kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetlerde, doğrudan gider olarak dikkate alınmaları,
– Amortisman uygulanması zorunlu olan iktisadi kıymetler ile ihtiyari olarak amortisman uygulanan iktisadi kıymetlerde ise bu kıymetlerin maliyet bedeline dahil edilmeleri ve amortisman yoluyla itfa olunmaları
gerekmektedir.
Diğer taraftan sarf malzemelerinin iktisadi kıymetin sökülmesi nedeniyle kullanılamayacak duruma gelmeleri halinde, amortismana tabi iktisadi kıymetin maliyet bedeline ilave olunan sarf malzemelerine ait bedellerin ilgili kıymetin maliyet bedelinden çıkarılması mümkün bulunmamaktadır. Bu bakımdan, söz konusu sarf malzemelerinin ait bulunduğu kıymetten ayrı olarak satılması halinde satış bedelinin tamamının gelir olarak dikkate alınması gerekmektedir.
Ayrıca, maliyet bedeli sarf malzemesi bedeli dahil edilerek oluşmuş ve bu bedel üzerinden amortisman uygulanmış olan iktisadi kıymetlerin sökümünden sonra satılması halinde oluşacak kar veya zararın Kanunun 328 inci maddesine göre hesaplanması gerektiği tabiidir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
