Giriş
Serbest muhasebeci mali müşavirler (SMMM) ve diğer serbest meslek erbabı, faaliyetleri sırasında evrak ve dosyaların güvenli biçimde muhafazasına ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç çoğu zaman ayrı bir meskenin yalnızca arşiv alanı olarak kullanılmasıyla karşılanır. Peki, arşiv amaçlı edinilen bu mesken için amortisman ayrılabilir mi? Ayrıca bu mesken şube olarak bildirilmek zorunda mıdır? Aşağıda İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 31.03.2020 tarihli özelgesi ışığında, Gelir Vergisi Kanunu (GVK), Vergi Usul Kanunu (VUK) ve meslek mevzuatı yönünden konu ele alınmaktadır.
Hukuki Çerçeve (GVK Temelli)
- GVK m.65 serbest meslek kazancını tanımlar; faaliyet şahsi sorumluluk altında, kendi nam ve hesabına yürütülür.
- GVK m.67 serbest meslek kazancının tahsil esasıyla belirlendiğini hükme bağlar.
- GVK m.68/1 ve 4 gider yazılabilecek kalemleri sayar: genel giderler ile mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş ve envantere dahil kıymetler için VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlar indirilebilir.
Kritik nokta: Bir kıymetin amortismana konu edilebilmesi için mesleki faaliyette fiilen kullanılıyor olması gerekir. Salt “arşiv” gayesiyle edinilen ve faaliyetin icrasına tahsis edilmemiş bir meskenin bu kapsamda değerlendirilmesi mümkün değildir.
VUK Açısından “İşyeri” ve Bildirim Yükümlülüğü
- VUK m.156 işyerini; faaliyetin icrasına tahsis edilen yer olarak tanımlar (büro, yazıhane, depo vb.).
- VUK m.159 ve 168 aynı teşebbüse ait işyeri sayısındaki değişikliklerin bir ay içinde vergi dairesine bildirilmesini zorunlu kılar.
Önemli ayrım: Bir yerin işyeri sayılabilmesi için faaliyetin orada icra edilmesi veya faaliyete tahsis edilmesi gerekir. Sadece evrak muhafazasına ayrılmış bir mesken, mesleki faaliyetin yürütüldüğü yer olmadığından işyeri niteliği kazanmaz.
Meslek Mevzuatı (SMMM-YMM Yönetmeliği)
- “Büro Edinme Zorunluluğu” başlıklı m.14: Meslek mensubu faaliyete başlamadan önce odasının bilgisi dahilinde bağımsız büro açmak zorundadır.
- Aynı hükme göre bir meslek mensubunun birden fazla bürosu olamaz ve mesleki faaliyet ikametgâhta yürütülemez.
Sonuç: Serbest meslek erbabının işyerine ilave şube açması meslek mevzuatına aykırıdır. Arşiv amaçlı mesken “şube” sayılamaz ve “ikinci büro” olarak değerlendirilemez.
Arşiv Olarak Kullanılan Mesken İçin Amortisman
Özelgeye göre, mesleki faaliyet mevcut ofiste yürütülmekte ve ikinci gayrimenkul yalnızca arşiv olarak kullanılmaktadır. Bu durumda:
- Arşiv amaçlı mesken işyeri sayılmaz,
- Mesleki faaliyette kullanılan bir iktisadi kıymet olmadığı için amortisman ayrılamaz,
- Serbest meslek kazancının tespitinde bu meskenin amortismanı indirim konusu yapılamaz.
Şube Bildirimi ve Diğer Yükümlülükler
- Arşiv olarak kullanılan mesken, faaliyetin icra edildiği yer olmadığı için şube bildirimi veya ayrı bir izin gerektirmez.
- Mevzuata uygun tek işyeri, meslek mensubunun bağımsız bürosudur. Arşiv konumu bu niteliği değiştirmez.
Uygulamada Sık Yapılan Hatalar ve Doğrular
- Hata: Arşiv amaçlı meskeni işyeri/şube sayıp amortisman ayırmak.
Doğru: Faaliyetin icra edilmediği arşiv mesken için amortisman ayrılamaz. - Hata: Arşiv adresini vergi dairesine şube olarak bildirmek.
Doğru: Şube niteliği yoksa bildirim gerekmez. - Hata: İkametgâhın bir bölümünü “ikinci büro” gibi göstermek.
Doğru: Meslek mevzuatı tek bağımsız büroya izin verir; ikinci büro yasaktır.
Özelge – Özet ve Değerlendirme
Serbest meslek faaliyetinin yürütülmediği, yalnızca evrak saklama amacıyla kullanılan mesken;
- İşyeri/şube sayılmaz,
- Amortisman ayrılarak gider yazılamaz,
- Meslek mevzuatına göre ikinci büro niteliği taşımaz.
Serbest meslek erbabı, faaliyetini yürüttüğü mevcut ofisinde mesleğini icra etmeye devam etmeli; arşiv amaçlı meskeni ise mali ve mesleki kayıt düzeni açısından işyeri gibi değerlendirmemelidir.
Özelge – Sık Sorulan Sorular (SSS)
| Soru | Cevap |
|---|---|
| Arşiv için alınan mesken işyeri sayılır mı? | Hayır. Faaliyetin icra edilmediği arşiv mesken işyeri niteliği taşımaz. |
| Arşiv mesken için amortisman ayırabilir miyim? | Hayır. Mesleki faaliyette kullanılmadığı için amortisman ayrılamaz. |
| Arşiv adresi için şube bildirimi gerekir mi? | Hayır. Şube niteliği olmadığından bildirim zorunluluğu yoktur. |
| SMMM aynı anda birden fazla büro açabilir mi? | Hayır. Meslek mevzuatı tek bağımsız büroya izin verir. |
| İkametgâhta mesleki faaliyet yürütülebilir mi? | Hayır. Yönetmelik gereği mesleki faaliyet ikametgâhta yürütülemez. |
| GVK 68 kapsamında hangi amortismanlar gider yazılır? | Mesleki faaliyette fiilen kullanılan demirbaş ve tesisat için ayrılan amortismanlar. |
| VUK’a göre işyeri tanımı nedir? | Faaliyetin icrasına tahsis edilen veya faaliyette kullanılan yerler işyeridir. |
| Arşiv için depo kiralansa durum değişir mi? | Depoda faaliyet icra edilmiyorsa işyeri sayılmaz; yalnız arşiv ise amortisman konusu yapılamaz. |
| İşyeri sayısı artarsa bildirim süresi nedir? | VUK’a göre değişiklikler 1 ay içinde vergi dairesine bildirilir. |
| Arşiv masrafları gider yazılabilir mi? | Mesleki kazancın elde edilmesine yönelik genel gider niteliğinde iseler ölçülü olarak dikkate alınabilir; ancak amortisman ayrılamaz. |
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Kanunları Usul Müdürlüğü
| Sayı | : | 11395140-105[VUK-1-21391]-E.322856 | 31.03.2020 | ||
| Konu | : | Serbest Meslek Erbabı Mali Müşavir Tarafından Arşiv Olarak Kullanılan Mesken İçin Amortisman Ayrılıp Ayrılamayacağı ve Söz Konusu Meskenin Şube Bildirimine Konu Olup Olmayacağı Hk. | |||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; mali müşavir serbest meslek mensubu olarak faaliyette bulunduğunuz, halihazırda kullandığınız ofisi 2010 yılında kredi kullanarak satın aldığınız, yurt dışında mevcut mükelleflerinize tahsis ettiğiniz dosyalarınızı muhafaza altında tutmak amacıyla yeni bir mesken satın aldığınız belirtilerek, mesleki faaliyetiniz gereği arşiv mahalli olarak kullanmakta olduğunuz yeni gayrimenkul için amortisman ayırıp ayıramayacağınız, şube açılışı, izin belgesi alma gibi diğer yükümlülüklerinizin bulunup bulunmadığı hususlarında Başkanlığımızdan görüş talep edilmektedir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;
– 65 inci maddesinde; “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır…”,
– 67 nci maddesinde, “Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.”,
– 68 inci maddesinde, “Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirilir:
1. Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (ikametgahlarının bir kısmı iş yeri olarak kullananlar, ikametgah için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.)
…
4. Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar (amortismana tâbi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde aynı Kanunun 328 inci maddesine göre hesaplanacak zararlar dahil).
…”
hükümleri yer almaktadır.
Diğer taraftan, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
– 156 ncı maddesinde, ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette iş yerinin; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yer olduğu,
– 159 uncu maddesinde, aynı teşebbüs veya işletmeye dahil bulunan iş yerlerinin sayısında vukua gelen artış veya azalışları mükelleflerin vergi dairesine bildirmeye mecbur olduğu,
– 168 inci maddesinde de, değişiklik bildirimlerinin bildirilecek olayın vukuu tarihinden itibaren bir ay içerisinde mükellef tarafından vergi dairesine yapılacağı
hüküm altına alınmıştır.
Bunun yanı sıra, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’in “Büro Edinme Zorunluluğu” başlıklı 14 üncü maddesinde, “Her meslek mensubu meslekî faaliyetine başlamadan önce bağlı olduğu oda bilgisinde iş yeri açmak zorundadır.
Büro standartları ve buna ilişkin usul ve esaslar Birlik Genel Kurulunda belirlenir. Açılan iş yerleri bağımsız büro şeklinde olup, başka bir serbest meslek faaliyeti veya ticarethane ile iç içe olamaz. Meslekî faaliyetler aynı zamanda ev olarak kullanılan ikametgâhlarda yürütülemez. Bir meslek mensubunun birden fazla bürosu olamaz.
…” düzenlemeleri yer almaktadır.
Bu bağlamda, esas itibarıyla mükelleflerin ticari, sınai ve zirai faaliyetlerini sürdürdükleri yerlerin iş yeri özelliğini taşıyabilmesi için bu yerlerin “faaliyetin icrasına tahsis edilmesi” veya faaliyetin icra edildiği “yer” olma özelliğini taşıması gerekmekte olup, mükelleflerin mükellefiyetleri devam ederken işletmelerine dahil iş yeri sayısında bir artış söz konusu olması halinde, bu değişikliğin bir ay içinde ilgili vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir.
Ancak, mali müşavirlik mesleğinin serbest meslek faaliyeti olması ve bu mesleğin mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanması ve şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yürütülmesi gerektiğinden, serbest meslek erbabının iş yerine ilave olarak şube açması mümkün bulunmamaktadır.
Buna göre, serbest meslek faaliyetinizi daha önce satın aldığınız ofisinizde yürütmeniz nedeniyle, evrak arşivi olarak kullanılmak üzere satın aldığınızı belirttiğiniz ikinci bir meskenin de iş yeriniz olarak kabul edilmesi ve bu mesken için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre amortisman ayırmak suretiyle serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.
Öte yandan, faaliyetinizde Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine de riayet etmeniz gerektiği de tabiidir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
