Araç kiralama sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin, araç alımıyla ilgili vergi dairesine bildirim yapma zorunluluğu olup olmadığı, alınan araçların demirbaş olarak kaydedilmesi ve amortisman ayrılıp ayrılmayacağı soruları sıkça gündeme gelmektedir. Bu yazımızda, Vergi Usul Kanunu ve Defter-Beyan Sistemi çerçevesinde araç kiralama yapan mükelleflerin uyması gereken kuralları sade bir dille açıklıyoruz.

Araç kiralama yapan işletmelerin faaliyetlerinde kullandıkları araçları vergi dairesine bildirme zorunluluğu bulunmaz. Ancak bu araçlar sabit kıymet olarak muhasebeleştirilmeli ve Defter-Beyan Sistemi’nde amortisman işlemleri eksiksiz şekilde yürütülmelidir.

Araç Kiralama Faaliyeti ve Bildirim Zorunluluğu

Vergi Usul Kanunu’na göre mükelleflerin işe başlama, adres ve iş değişiklikleri gibi durumları vergi dairesine bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır. Ancak, araç kiralama faaliyetinde bulunan bir mükellefin yalnızca araç alım ve satımı yapması, bu araçların vergi dairesine tek tek bildirilmesini gerektirmez.

Önemli olan husus, bu araçların şirketin faaliyet konusu dışında kullanılıp kullanılmadığıdır. Eğer araçlar sadece kiralama amaçlı kullanılıyorsa ve ücret karşılığı yolcu veya yük taşımacılığı yapılmıyorsa, bu araçlar için ayrı bildirim yapılmasına gerek yoktur.

Araçların Demirbaş Kaydı ve Amortisman Uygulaması

Vergi Usul Kanunu’na göre bir yıldan fazla işletmede kullanılan ve yıpranma, aşınma veya değer kaybına uğrayan taşıtlar, amortismana tabi iktisadi kıymetler arasında sayılır. Bu kapsamda, araç kiralama amacıyla alınan taşıtların da aktifleştirilmesi ve amortisman ayrılması gerekmektedir.

Amortisman işlemleri, yıllara sari olarak ve belirlenen oranlar çerçevesinde yapılır. Bu değerler, envanter defteri, amortisman defteri veya amortisman listesi gibi Defter-Beyan Sistemi içerisindeki kayıt alanlarında gösterilmelidir.

Defter-Beyan Sistemi ve Sabit Kıymet Yönetimi

Defter-Beyan Sistemi, elektronik ortamda kayıt tutmayı zorunlu hale getiren bir düzenlemedir. Bu sistemde yer alan “Sabit Kıymet Yönetimi” bölümü üzerinden, amortismana tabi iktisadi kıymetler (örneğin araçlar) ve bunların yıllık amortismanları takip edilmelidir.

1 Ocak 2019 tarihinden itibaren araçlara ilişkin amortisman kayıtlarının sadece bu menü üzerinden takip edilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Bu kapsamda, alınan her araç için sistemde sabit kıymet kartı açılmalı ve amortisman işlemleri bu kart üzerinden yürütülmelidir.

Araçlar Şube Sayılır mı?

Vergi mevzuatına göre, yük ve yolcu taşımacılığı faaliyetinde bulunanlar için her taşıt ayrı bir şube olarak kabul edilmektedir. Ancak araç kiralama faaliyeti bu kapsamda değerlendirilmez. Dolayısıyla, kiralanan araçlar için şube bildirimi yapılması gerekmez.

Sonuç

Araç kiralama yapan işletmelerin, faaliyet kapsamında satın aldıkları araçları vergi dairesine bildirme zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak bu araçların muhasebe kayıtlarına sabit kıymet olarak alınması, amortisman işlemlerinin Defter-Beyan Sistemi’nde “Sabit Kıymet Yönetimi” modülü üzerinden yürütülmesi zorunludur. Araçlar yalnızca kiralama amacıyla kullanılmalı, taşımacılık yapılmamalıdır.

Sık Sorulan Sorular ve Cevaplar

1. Araç kiralama yapanlar aldıkları araçları vergi dairesine bildirmeli mi?
Hayır. Araçlar sadece kiralama amacıyla kullanılıyorsa ayrıca bildirim gerekmez.

2. Alınan araçlar demirbaş olarak kaydedilmeli mi?
Evet. Bu araçlar sabit kıymet olarak aktifleştirilmelidir.

3. Amortisman ayrılması zorunlu mu?
Evet. Kiralama faaliyetinde kullanılan araçlar için yıllık amortisman ayrılması gerekir.

4. Defter-Beyan Sistemi’nde araçlar nasıl kaydedilir?
Sistem üzerinden “Sabit Kıymet Yönetimi” bölümünden kayıt yapılır ve amortisman işlemleri buradan takip edilir.

5. Araçlar için şube bildirimi yapılması gerekir mi?
Hayır. Araçlar sadece kiralanıyorsa, taşıma yapılmadığı sürece şube sayılmazlar.

6. Amortisman listesi nerede tutulur?
Amortisman defteri, envanter defteri veya amortisman listesi üzerinden elektronik olarak tutulabilir.

7. Her araç için ayrı amortisman oranı belirlenir mi?
Hayır. Belirlenen standart amortisman oranları kullanılır.

8. Defter-Beyan Sistemi zorunlu mu?
Evet. Belirli mükellef grupları için kayıtların bu sistemde tutulması zorunludur.

9. Amortisman gider olarak kaydedilebilir mi?
Evet. Vergi Usul Kanunu’na göre ayrılan amortismanlar yıllık gider olarak kaydedilebilir.

10. Satın alınan araç taşımacılıkta kullanılırsa ne olur?
Bu durumda araç bir şube olarak değerlendirilir ve ek yükümlülükler doğabilir.

 

ÖRNEK ÖZELGE

T.C.

HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı

Gelir Kanunları Usul Grup Müdürlüğü

Sayı : 11395140-105[VUK1-24294]-402120 20.05.2021
Konu : Araç kiralama faaliyetinde bulunan mükellefin faaliyetinde kullanmak üzere satın aldığı araçları bildirme zorunluluğu bulunup bulunmadığı, amortisman ayrılıp ayrılmayacağı

İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; araç kiralama faaliyeti ile iştigal ettiğiniz belirtilerek faaliyetinizde kullanmak üzere aldığınız her aracı vergi dairesine dilekçe ile bildirme zorunluluğunuzun bulunup bulunmadığı, söz konusu araçların Defter Beyan Sisteminde kayıtlarınızda demirbaş olarak kayıt edilip edilmeyeceği, her araç için amortisman ayrılıp ayrılmayacağı hususlarında Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

(1) 213 sayılı Vergi Usul Kanununun, “Mükellefin Ödevleri” başlıklı ikinci kitabının 153 ila 170 inci maddeleri arasında; işe başlama, adres değişiklikleri, iş değişiklikleri, işletmede değişiklik, işi bırakma, bina ve arazideki değişikliklerin vergi dairesine bildirilmesi gerektiğine ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

Öte yandan mezkur Kanunun,

– 156 ncı maddesinde, “Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette iş yeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir,”

– 158 nci maddesinde; “İşe başladıklarını bildiren mükelleflerden

1. Yeni bir vergiye tabi olmayı;

2. Mükellefiyet şeklinde değişikliği;

3. Mükellefiyetten muaflığa geçmeyi;

gerektirecek surette işlerinde değişiklik olanlar, bu değişiklikleri vergi dairesine bildirmeye

mecburdurlar.”

– 159 uncu maddesinde; “Aynı teşebbüs veya işletmeye dahil bulunan iş yerlerinin sayısında vukua gelen artış veya azalışları mükellefler vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.”,

– 168 inci maddesinde; “Gerçek kişilerde işe başlama bildirimleri, işe başlama tarihinden itibaren on gün içinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanununa göre ruhsat almış avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış meslek mensuplarınca, şirketlerin kuruluş aşamasında işe başlama bildirimleri ise işe başlama tarihinden itibaren on gün içinde ticaret sicili memurluğunca ilgili vergi dairesine yapılır. Şirketlerin işe başlama bildirimleri dışında yapılacak bildirimler ile işi bırakma ve değişiklik bildirimleri, bildirilecek olayın vukuu tarihinden itibaren bir ay içerisinde mükellef tarafından vergi dairesine yapılır.

…”

hükümlerine yer verilmiştir.

Bunun yanı sıra, vergi mevzuatımızda, yük ve yolcu taşımacılığı yapmakta olan mükellefler için yük/yolcu taşımak amacıyla tasarlanmış olan taşıtların her biri ayrı bir şube olarak değerlendirilmektedir.

Buna göre, araç kiralama faaliyetinize ilişkin olarak satın aldığınız araçların, işletmenizin ana faaliyet konusu haricinde kullanılmaması ve ücret karşılığında yolcu veya eşya taşımacılığı faaliyetinde bulunulmaması kaydıyla, bu araçların alım ve satımının vergi dairesine bildirilmesi gerekmemektedir.

(2) Mezkur Kanunun;

– 189 uncu maddesinde, “Üzerinden amortisman yapılan kıymetler ve bunların amortismanları aşağıda yazılı şekillerden herhangi biri ile gösterilir:

1. Envanter defterinin ayrı bir yerinde;

2. Özel bir amortisman defterinde;

3. Amortisman listelerinde.

Amortisman kayıtları, amortismana başlandığı tarihten itibaren her yılın amortismanı ayrı ayrı gösterilmek şartiyle birbirine bağlanır. İşletmeye yeniden giren iktisadi kıymetlerle bunların amortismanlarının evvelki yıllara ait kayıtlarda devam ettirilmesi caizdir.

Amortisman defteri veya listelerinin kayıtları envanter kaydı hükmündendir. Yukarıdaki esaslara göre kayıtlarda gösterilen iktisadi kıymetlere ait değerler envanter defterine toplu olarak geçirilebilir.“

– 194 üncü maddesinde, “İşletme hesabının sol tarafını gider, sağ tarafını hasılat kısmı teşkil eder.

1. Gider kısmına: Satın alınan mallar veya yaptırılan hizmetler karşılığında ödenen veya borçlanılan paralar ve işletme ile ilgili diğer bütün giderler;

2. Hasılat kısmına: Satılan mal bedeli veya yapılan hizmet karşılığı olarak tahsil edilen paralarla tahakkuk eden alacaklar ve işletme faaliyetinden elde edilen diğer bütün hasılat;

kaydolunur.

Gayrimenkuller ve tesisat gibi amortismana tabi olan kıymetler işletme hesabına intikal ettirilmez. Şu kadar ki, 189 uncu maddeye göre amortisman kaydı tutulmak şartıyla bu kıymetler üzerinden her yıl ayrılan amortismanlar gider kaydolunabilir…“,

– 269 uncu maddesinde, “İktisadi işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile değerlenir:

Bu kanuna göre, aşağıdaki yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir:

1. Gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı;

2. Tesisat ve makinalar,

3. Gemiler ve diğer taşıtlar,

4. Gayrimaddi haklar.”

– 313 üncü maddesinde “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısmındaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.”

hükümlerine yer verilmiştir.

Diğer taraftan, serbest meslek erbabı, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile basit usule tabi olan mükelleflerin kayıtlarının elektronik ortamda tutulması ve bu kayıtlardan hareketle defterlerinin elektronik ortamda oluşturulması ve saklanmasına yönelik olarak 17/12/2017 tarih ve 30273 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 486 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile Defter-Beyan Sisteminin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.

Söz konusu Genel Tebliğin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında Defter-Beyan Sistemi üzerinden; işletme defteri, çiftçi işletme defteri, serbest meslek kazanç defteri, amortisman defteri, envanter defteri, damga vergisi defteri, ambar defteri ile bitim işleri defterlerinin elektronik ortamda tutulabileceği belirtilmiş olup, üçüncü fıkrasında “Mükellefler, üzerinden amortisman ayrılan kıymetler ile bunların amortismanlarını, Sistem üzerinden tutacakları envanter defterinde, amortisman defterinde veya amortisman listesinde gösterebilecektir.” açıklamalarına yer verilmiştir.

Ayrıca, Gelir İdaresi Başkanlığının internet sitesinde yayımlanan “Defter-Beyan Sistemi Kılavuzu”nun  “Sabit Kıymet Yönetimi” başlıklı 12’nci bölümünde; amortismana tabi iktisadi kıymetlere ilişkin işlemlerin, 1/1/2019 tarihinden itibaren zorunlu olarak Sistemde yer alan “Sabit Kıymet Yönetimi” menüsü üzerinden takip edileceği belirtilmiş olup devamında ise uygulamanın tatbikine ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

Buna göre, araç kiralama faaliyetinize ilişkin olarak satın aldığınız araçlarınız için yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, aktifleştirme ve amortisman işlemlerini “Defter-Beyan Sistemi Kılavuzu”nun “Sabit Kıymet Yönetimi” bölümünde yer verilen açıklamalar doğrultusunda yerine getirmeniz gerekmektedir.

…

 

Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

Önceki Yazılar