Gayrimenkul eşe satılırsa vergi doğar mı?
Bu basit görünen soru, uygulamada oldukça karmaşık vergisel sonuçlar doğurabiliyor. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 24.01.2014 tarihli özelgesi, hem gelir vergisi hem de veraset ve intikal vergisi yönünden konuya net açıklık getiriyor.
Konuya Yaklaşım
Bir gayrimenkul, eşe satış olarak gösterilip gerçekte bedelsiz devredildiyse bu durum:
- Değer artışı kazancı (G.V.K. Md. 80) kapsamında değerlendirilebilir.
- Veya ivazsız intikal (VİVK Md. 1) sayılarak intikal vergisine tabi tutulabilir.
Vergilendirme açısından temel belirleyici unsur ise eşler arasındaki mal rejimidür.
Mal Rejimine Göre Vergisel Durum
| Mal Rejimi Türü | Vergisel Sonuç |
|---|---|
| Yasal Mal Rejimi (edinilmiş mallara katılma) | Eşlerden biri diğerine gayrimenkul devrederse ve bu devir bedelsiz ise, eşin servetinde artış oluşmadığı için vergi doğmaz. |
| Mal Ayrılığı Rejimi (sözleşmeli) | Eşler arası bedelsiz devir, ivazsız intikal sayılır ve veraset ve intikal vergisine tabidir. Gayrimenkulün emlak vergisi değeri üzerinden beyan zorunludur. |
| Bedelli Satış (fiili bedel varsa) | Eğer bedel ödenmişse, satış tarihinden önceki 5 yıl içinde alım yapılmışsa değer artış kazancı doğar. Beyan gerekir. |
Uygulamada Sık Yapılan Hata
Tapuda satış olarak gösterilip aslında bedelsiz yapılan işlemler, vergi daireleri tarafından ivazsız intikal olarak yorumlanabiliyor. Bu durumda eşinize yönelik veraset ve intikal vergisi tarhiyatı söz konusu olabilir.
Konu İle İlgili 10 Soru – 10 Cevap
1. Eşe yapılan bedelsiz konut satışı vergiye tabi mi?
Mal rejimine göre değişir. Mal ayrılığı varsa vergi doğar.
2. Eşimle yasal mal rejimine tabiyiz. Vergi öder miyim?
Hayır, eşin servetinde artış olmadığından vergi doğmaz.
3. Tapuda satış gösterdim ama para almadım. Ne olur?
Bu işlem, fiilen bağış sayılır. Mal rejimine göre vergilendirilir.
4. Mal ayrılığı rejimi varsa eşime devrettiğim taşınmazdan dolayı vergi çıkar mı?
Evet, eşiniz adına veraset ve intikal vergisi doğar.
5. Satıştan 1 yıl sonra devrettim. Değer artışı kazancı doğar mı?
Bedel alınmışsa evet, 5 yıl içinde satılan taşınmazlar vergilendirilir.
6. Emlak vergisi değeri üzerinden beyan zorunlu mu?
İvazsız intikalde evet, emlak vergisi değeri esas alınır.
7. Eşler arası bağışta istisna var mı?
Yasal mal rejiminde bağışta vergi aranmaz.
8. Beyanname verilmezse ne olur?
Vergi ziyaı ve usulsüzlük cezası doğabilir.
9. Alım ve satış arası 5 yılı geçtiyse ne olur?
Değer artış kazancı doğmaz.
10. Gayrimenkulün değeri düşük gösterilirse?
İdare emsal bedelle tarhiyat yapabilir.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI (Mükellef Hizmetleri KDV ve Diğer Vergiler Grup Müdürlüğü) |
||||
| Sayı | : | 90792880-160[5-2012/19]-49 | 24/01/2014 | |
| Konu | : | Eşe yapılan gayrimenkul satışının vergilendirilmesi. | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda, 30/11/2010 tarihinde almış olduğunuz kat irtifaklı gayrimenkulü 9/12/2011 tarihinde eşinize sattığınızdan bahisle bu işlem için gelir vergisi beyannamesi verilip verilmeyeceği ile yapılan satış işleminde herhangi bir bedel ödenmemesi durumunda, bu işlemin ivazsız bir intikal olarak veraset ve intikal vergisne tabi tutulup tutulmayacağı hususularındaki Başkanlığımız görüşü sorulmaktadır.
A) Gelir Vergisi Kanunu Yönünden Değerlendirme:
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Değer Artışı Kazançları” başlıklı Mükerrer 80 inci maddesinde;
“Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançlarıdır.
…
6. İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin zirai istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır.)
Bu maddede geçen “elden çıkarma” deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder.
Bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, (01.01.2011 tarihinden geçerli olmak üzere) 8.000 Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır.”
hükmüne yer verilmiştir.
Diğer taraftan, 1/1/2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 202 nci maddesinde, eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanmasının esas olduğu belirtilmiş, evlenmeden önce veya sonra mal varlığının paylaşımı konusunda yazılı seçimlik mal rejimlerinden birini sözleşme yaparak seçmemiş olan eşlerin kanunen tabi oldukları sistemin “yasal mal rejimi” olacağı hususu düzenlenmiştir.
4721 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce evlenme akdi gerçekleşen eşlerden birisinin mal edinimi 1/1/2002 tarihinden sonra ise edinilen taşınmaz mallar üzerinde diğer eş 1/2 oranında hak sahibi olacaktır. Eşlerden birisinin mal edinimi 1/1/2002 tarihinden önce gerçekleşmiş ise bu durumda eşler arasındaki mal rejimi, mal ayrılığı rejimi olacaktır.
Özelge talep formunun tetkikinden, söz konusu gayrimenkulün 30/11/2010 tarihinde iktisap edildiği anlaşılmakta olup anılan Kanunun yürürlüğe girdiği 1/1/2002 tarihi itibarıyla, evlenmeden önce veya sonra mal varlığının paylaşımı konusunda yazılı seçimlik mal rejimlerinden birini sözleşme yaparak seçtiklerine dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, eşiniz ile aranızda yasal mal rejimi uygulamasının söz konusu olması durumunda kat irtifakı tapusu ile iktisap etmiş olduğunuz gayrimenkulü 9/11/2011 tarihinde eşinize satış olarak göstermiş olmakla birlikte yapılan satış işleminin bedelsiz olduğu kabul edileceğinden değer artışı kazancı kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Ancak, mal varlığının paylaşımı konusunda yazılı seçimlik mal rejimlerinden birinin seçilmiş olması halinde ise eşinize bedel karşılığı yaptığınız taşınmaz satışının değer artışı kazancı kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.
B) Veraset ve İntikal Vergisi Yönünden Değerlendirme:
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, “Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye’de bulunan malların veraset yoluyla veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikali veraset ve intikal vergisine tabidir.” hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun 2 nci maddesinin (d) fıkrasında da ivazsız intikal tabirinin; hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız iktisapları ifade ettiği açıklanmış, maddenin parantez içi hükmü ile de maddi ve manevi bir zarar karşılığı verilen tazminatların ivazsız intikal mahiyetinde sayılmayacağı; 4 üncü maddesinin (e) bendinde ise ivazsız suretle meydana gelen intikallerin 2.730 TL’sinin (2011 yılı için) vergiden istisna edileceği; 5 inci maddesinde de veraset ve intikal vergisi mükellefinin veraset yoluyla veya ivazsız bir tarzda mal iktisap eden şahıs olacağı hükme bağlanmıştır.
Anılan Kanunun 7 nci maddesinde, veraset yolu ile veya sair suretle ivazsız bir şekilde mal iktisap edenlerin iktisap ettikleri malları bir beyanname ile bildirmeye mecbur oldukları; 9 uncu maddesinin 2 nci bendinde de diğer suretle meydana gelen intikallerde malların hukuken iktisap edildiği tarihi takip eden bir ay içinde beyannamenin verilmesi gerektiği; 10 uncu maddesinin 2 nci fıkrasının (b) bendinde ise gayrimenkullerin ticari işletmeye dahil olsun veya olmasın emlak vergisine esas olan değerle değerleneceği hüküm altına alınmıştır.
Yukarıdaki hükümler ve açıklamalar çerçevesinde, eşiniz ile aranızda yazılı seçimlik mal rejimlerinden birinin olmaması halinde, yasal mal rejimi uygulaması söz konusu olacaktır.
Bu açıklamalara göre; 30/11/2010 tarihinde kat irtifakı tapusu ile iktisap etmiş olduğunuz gayrimenkulün edinilmiş mallara katılım rejimi çerçevesinde 1/2 hissesinin eşinize ait olduğu, söz konusu gayrimenkulün tamamını eşinize bağışlamanız durumunda da yine edinilmiş mallara katılım rejimi gereğince yarısı (1/2 hisse) size ait olacağından, söz konusu gayrimenkulü eşinize bağışlamanız eşinizin mal varlığında herhangi bir servet artışına neden olmayacağından, eşinizden veraset ve intikal vergisinin aranılmaması gerekmektedir.
Ancak, mal varlığının paylaşımı konusunda yazılı seçimlik mal rejimlerinden birinin seçilmiş olması durumunda (mal ayrılığı rejimi) yapılan devir işleminde herhangi bir bedel ödenmemesi halinde bu işlem ivazsız bir intikal sayılacağından, eşiniz tarafından verilecek veraset ve intikal vergisi beyannamesinde gayrimenkulün emlak vergisi değerinin tamamı üzerinden beyan edilmesi ve bu değer üzerinden veraset ve intikal vergisinin aranılması gerekir.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
