Ücret Nedir? İş Kanunu’na Göre Tanımı

4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesi, ücretin tanımı ve nasıl ödeneceğini açıkça ortaya koyar. Kanuna göre ücret, bir işçinin yaptığı iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından para ile yapılan ödemedir. Ücretin temel koşulu, yapılan işin karşılığında verilmesidir ve mutlaka para ile ödenmelidir.

---

Ücretin Ödeme Şekli: Banka Hesabı Zorunluluğu

2008 yılında yapılan değişiklikle birlikte, işçilere ödenen ücret, prim, ikramiye ve benzeri alacaklar, artık kural olarak Türk Lirası cinsinden ve özel olarak açılan banka hesapları aracılığıyla ödenmektedir.

Bu uygulamanın amacı hem kayıt dışılığı önlemek hem de işçi alacaklarının takibini kolaylaştırmaktır. Ancak:

• İşçiyle yapılan sözleşmede ücretin dövizle ödeneceği kararlaştırılmışsa, ödeme günündeki kur üzerinden TL karşılığı da ödenebilir.
• Ödeme banka aracılığıyla yapılsa bile, işçinin eline geçecek tutarın net mi yoksa brüt mü olacağı gibi detayları belirleme yetkisi ilgili bakanlıklara verilmiştir.

Kimler İçin Banka Üzerinden Ödeme Zorunludur?

Çalıştırılan işçi sayısı, işletmenin büyüklüğü ve bulunduğu il gibi kriterlere göre bazı işverenler, işçilerine ödemelerini yalnızca banka üzerinden yapmak zorundadır. Bu zorunluluk, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı’nın müşterek düzenlemeleriyle yürürlüğe konur.

Bu işverenlerin işçilere banka dışında ödeme yapması yasaktır.

Ücretin Ne Zaman Ödenmesi Gerekir?

İş Kanunu’na göre ücret, en geç ayda bir ödenmelidir. Ancak, iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesi ile bu süre bir haftaya kadar indirilebilir.

İş sözleşmesinin sona ermesi durumunda ise işverenin, işçiye ait tüm parasal alacakları tam ve eksiksiz olarak ödemesi zorunludur.

Ücretin Nasıl Ödenmeyeceği de Belirlenmiştir

Ücret, yalnızca para ile ödenebilir. Aşağıdaki yollarla yapılan ödemeler geçersizdir:

• Emre muharrer senet (bono)
• Kupon
• Parayı temsil ettiği iddia edilen belgeler
• Eğlence yeri ya da mağaza fişleri gibi ödeme yerine geçmeyen vasıtalar

Ücret Ödemesi Yapılamayacak Yerler

Kanuna göre, meyhane, bar ve benzeri eğlence yerlerinde ücret ödemesi yapılamaz. Aynı şekilde, perakende satış yerlerinde de ödeme yapılması yasaktır. Bu kural, yalnızca bu yerlerde çalışan işçiler için bir istisna oluşturmaktadır.

Ücret Alacaklarında Zamanaşımı Süresi

Ücret alacakları, beş yıl içinde talep edilmelidir. Beş yıl sonunda zamanaşımı dolduğunda işçinin ücret talep etme hakkı ortadan kalkar. Bu nedenle işçilerin haklarını takip etmesi ve zamanında yasal yollara başvurması önemlidir.

 

---

Soru-Cevap Özeti

1. Ücretin tanımı nedir?
Bir kimseye yaptığı iş karşılığında para ile ödenen tutardır.

2. Ücret ne ile ödenmelidir?
Mutlaka para ile ödenmelidir.

3. Ücret banka hesabına ödenmek zorunda mı?
Evet, belirli işverenler için bu zorunludur.

4. Ücret yabancı para olarak ödenebilir mi?
Sözleşmede belirtilmişse, o günkü kurdan TL olarak ödenebilir.

5. Ücret en geç ne zaman ödenmelidir?
Ayda bir, ancak sözleşme ile haftaya indirilebilir.

6. İşten çıkışta ücretin durumu nedir?
Tüm parasal haklar eksiksiz olarak ödenmelidir.

7. Ücret kupon ya da bono ile ödenebilir mi?
Hayır, bu tür ödemeler geçersizdir.

8. Nerelerde ücret ödemesi yapılamaz?
Meyhane, eğlence yeri ve mağazalarda (buralarda çalışanlar hariç).

9. Ücret alacağının zamanaşımı süresi nedir?
Beş yıldır.

10. Banka dışında ödeme yapılırsa ne olur?
Zorunluluk kapsamında olan işverenler için bu yasaya aykırıdır.

 

---

İŞ KANUNU’NDA YER ALAN İLGİLİ YASA MADDESİ

---

Ücret ve ücretin ödenmesi

Madde 32 – Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.

(Değişik ikinci fıkra : 17/4/2008-5754/85 md.) Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak, yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabilir. Çalıştırılan işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı işçi sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak işverenleri veya üçüncü kişileri zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler veya üçüncü kişiler, işçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler.

(Ek fıkra : 17/4/2008-5754/85 md.) İşçinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz.

Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.

İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.

Meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve perakende mal satan dükkan ve mağazalarda, buralarda çalışanlar hariç, ücret ödemesi yapılamaz.

Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.

…