Patent danışmanlık hizmeti, son yıllarda girişimcilik ve AR-GE yatırımlarının artmasıyla birlikte önemi giderek artan bir alan haline geldi. Bu alanda faaliyet gösteren danışmanlar ve mali müşavirler açısından ise vergi uygulamaları oldukça kritik. Özellikle gelir vergisi tevkifatı ve katma değer vergisi (KDV) tevkifatı gibi konular, sıkça sorulan ve aratılan başlıklar arasında yer alıyor.

Bu yazıda, şahıs firması olarak yapılması halinde serbest meslek faaliyeti olarak kabul edilen patent danışmanlık hizmetlerinin vergi mevzuatına göre nasıl değerlendirileceği, hangi durumlarda %20 gelir vergisi tevkifatı yapılacağı, %20 KDV uygulaması ve 9/10 oranında kısmi tevkifatın ne zaman geçerli olacağı detaylı şekilde ele alınmıştır.

Patent Danışmanlık Hizmeti Nedir?

Patent danışmanlığı, kişi veya kurumlara patent başvuruları, koruma stratejileri, teknik çizim ve tescil süreçleriyle ilgili bilgi ve yönlendirme sağlayan bir uzmanlık alanıdır. Bu faaliyet, teknik bilgi ve mesleki uzmanlık gerektirdiği için vergi mevzuatında serbest meslek faaliyeti kapsamında değerlendirilir.

Serbest Meslek mi Ticari Kazanç mı?

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre:

• Patent danışmanlığı, sermaye yerine şahsi bilgi, ihtisas ve mesaiye dayandığı ve işverene bağlı olmadan yapıldığı için serbest meslek kazancı sayılır.
• Bu kapsamda faaliyet gösteren danışman, kendi adına ve sorumluluğunda çalıştığı sürece serbest meslek erbabı sayılır.

Gelir Vergisi Tevkifatı Ne Kadar?

GVK 94. maddeye göre:

• Ticaret şirketleri, kamu kurumları, kooperatifler, vakıflar gibi kurumlar, serbest meslek erbabına yaptıkları ödemelerden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapmak zorundadır.
• Bu tevkifat, serbest meslek makbuzunda belirtilir ve stopaj olarak beyan edilir.

KDV Oranı ve Kısmi Tevkifat Nasıl Uygulanır?

3065 sayılı KDV Kanunu’na göre:

• Patent danışmanlık hizmeti %20 KDV oranına tabidir.
• Eğer hizmet, KDV Genel Uygulama Tebliği’nde belirtilen kurumlara sunuluyorsa (örneğin kamu kurumları, sayılan şirketler, dernekler), bu durumda 9/10 oranında kısmi KDV tevkifatı uygulanır.
• Bu durumda, danışman sadece 1/10’luk KDV’yi tahsil eder, kalan kısmı hizmeti alan taraf vergi dairesine öder.

Kısmi Tevkifat Sınırı Ne Kadar?

Kısmi tevkifat uygulaması, KDV dahil bedeli 9.900 TL’yi aşan işlemlerde geçerlidir. Bu sınırın altında kalan hizmetler için tevkifat yapılmaz. Ancak sınır aşılırsa, toplam tutar üzerinden tam tevkifat uygulanır.

---

Serbest Meslek Makbuzu Düzenleme Zorunluluğu

Patent danışmanları verdikleri her hizmet karşılığında serbest meslek makbuzu düzenlemekle yükümlüdür. Bu belgede;

• Hizmet bedeli,
• KDV tutarı (%20),
• KDV tevkifatı (9/10 oranında),
• Gelir vergisi tevkifatı (%20)

net şekilde belirtilmelidir.

Hizmeti Alan Kurumlar Ne Yapmalı?

• Alıcı kurum, danışmana yaptığı ödeme sırasında %20 gelir vergisi tevkifatı yapmalı ve bunu beyan etmelidir.
• Ayrıca, KDV’nin 9/10’luk kısmını da beyan ederek ödemelidir.

Uygulayıcılar İçin Uyarılar

• Serbest meslek faaliyeti kapsamında olan patent danışmanlığı için her işlem belgeli ve beyanlı olmalıdır.
• Yanlış tevkifat oranı uygulanması durumunda hem hizmet sunan hem hizmet alan cezai yükümlülükle karşılaşabilir.
• Hizmet sunucunun vergi mükellefi olması ve KDV’ye tabi tutulması gerektiği unutulmamalıdır.

---

Sonuç

Patent danışmanlık hizmetleri, Gelir Vergisi Kanunu ve KDV mevzuatına göre serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilmektedir. Bu hizmetler için yapılan ödemelerden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı, ayrıca belirli alıcılara sunulması halinde %20 KDV üzerinden 9/10 oranında kısmi KDV tevkifatı yapılması gerekmektedir. Bu nedenle, hem patent danışmanlarının hem hizmet alanların bu düzenlemelere dikkat ederek işlem yapmaları önem taşır.

---

10 Soru 10 Cevap ile Konunun Özeti

1. Patent danışmanlık faaliyeti serbest meslek midir?
Evet, şahsi bilgi ve ihtisasa dayalı olduğu için serbest meslek faaliyeti sayılır.

2. Gelir vergisi tevkifatı uygulanır mı?
Evet, %20 oranında gelir vergisi stopajı yapılır.

3. Kimler bu stopajı yapmakla yükümlüdür?
Ticaret şirketleri, kamu kurumları, dernekler gibi alıcılar.

4. Bu hizmete KDV uygulanır mı?
Evet, %20 oranında KDV uygulanır.

5. KDV tevkifatı yapılır mı?
Hizmetin belirli alıcılara sunulması durumunda %20 KDV üzerinden 9/10 tevkifat yapılır.

6. Kısmi tevkifat sınırı nedir?
KDV dahil 9.900 TL’yi aşan işlemler için geçerlidir.

7. Tevkifat oranları nelerdir?
Gelir vergisi için %20, KDV için 9/10 tevkifat oranı uygulanır.

8. Hangi belge düzenlenmelidir?
Serbest meslek makbuzu düzenlenmelidir.

9. Hizmeti alan kurum ne yapmalı?
Gelir vergisi ve KDV tevkifatlarını kendi beyanlarıyla bildirmeli.

10. Yanlış tevkifat uygulanırsa ne olur?
Vergi ziyaı ve cezalarla karşılaşma riski oluşur.

 

---

ÖRNEK ÖZELGE

---

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İstanbul Vergi̇ Dairesi̇ Başkanlığı Gelir Kanunları Gelir Ve Kurumlar Vergileri Grup Müdürlüğü

Sayı	:	E-62030549-120[65-2021/771]-166939		03.02.2023
Konu	:	Patent danışmanlık faaliyetinin vergilendirilmesi ve gelir vergisi tevkifatı karşısındaki durumu.

İlgi

:

İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden, patent danışmanlığı faaliyeti ile iştigal ettiğinizi belirterek, söz konusu faaliyetiniz dolayısıyla tarafınıza yapılan ödemeler üzerinden gelir vergisi ve katma değer vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşünü sorduğunuz anlaşılmıştır

GELİR VERGİSİ KANUNUN YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;

– “Ticari kazancın tespiti” başlıklı 37 nci maddesinin birinci fıkrasında, “Her türlü ticari ve sınai faaliyetten doğan kazançlar ticari kazançtır.” hükmüne,

– “Serbest meslek kazancının tarifi” başlıklı 65 inci maddesinde, “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.” hükmüne,

– “Vergi tevkifatı” başlıklı 94 üncü maddesinde, “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.

1. Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre,

2. Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden (Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç);

a) 18’inci madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden, %17

b) Diğerlerinden, %20

…” hükmüne,

yer verilmiştir.

Bu hükümlere göre, patent danışmanlık faaliyetinin bir işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabınıza yapılması halinde söz konusu faaliyetin serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilmesi ve bu kapsamda tarafınıza yapılan ödemeler üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (b) alt bendi uyarınca %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.

KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME

3065 sayılı KDV Kanununun;

– 1/1 inci maddesinde, ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye’de yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu,

– 4 üncü maddesinde, hizmet, teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlemlerdir. Bu işlemler; bir şeyi yapmak, işlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi şekillerde gerçekleşebileceği,

– 9/1 maddesinde, mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Hazine ve Maliye Bakanlığının, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabileceği,

– 20 nci maddesinde, teslim ve hizmet işlemlerinde matrahın, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedel olduğu; bedel deyiminin, malı teslim alan veya kendisine hizmet yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamını ifade ettiği

hüküm altına alınmıştır.

Öte yandan, mal ve hizmetlere uygulanan KDV oranları, 3065 sayılı KDV Kanununun 28 inci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak, maddede yer alan sınırlar dahilinde, 700 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişmeden önce Bakanlar Kurulu, değişiklik sonrasında ise Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmektedir.

Bu kapsamda KDV oranları, 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) eki (I) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için % 1, (II) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için % 8, sözü edilen listelerde yer almayan vergiye tabi işlemler için % 18 olarak belirlenmiştir.

Diğer taraftan, KDV Genel Uygulama Tebliğinin, (I/C-2.1.3.1.) bölümünde kısmi tevkifatın mahiyeti ve tevkifat uygulayacak alıcılar, (I/C-2.1.3.2.) bölümünde kısmi tevkifat uygulanacak hizmetler ve (I/C-2.1.3.3.) bölümünde ise kısmi tevkifat uygulanacak teslimler sayılmıştır. Tebliğin;

– “Etüt, Plan-Proje, Danışmanlık, Denetim ve Benzeri Hizmetler” başlıklı (I/C-2.1.3.2.2.) bölümünde,

“2.1.3.2.2.1. Tevkifat Uygulayacak Alıcılar ve Tevkifat Oranı

Tebliğin (I/C-2.1.3.1/b) ayırımında sayılanlara karşı ifa edilen etüt, plan-proje, danışmanlık, denetim ve benzeri hizmetlerde alıcılar tarafından (9/10) oranında KDV tevkifatı uygulanır.

2.1.3.2.2.2. Kapsam

– Piyasa etüt-araştırma, – Ekspertiz, – Plan-proje, -Teknik, ekonomik, mali ve hukuki alanda sunulan danışmanlık, müşavirlik, denetim ve benzeri hizmetler girmektedir. … Avukatların hukuki ihtilaflarla ilgili olarak yargı mercileri nezdinde veya yargı kararlarının sonuçları ile ilgili olarak vekâlet akdi çerçevesinde (icra vb.) verdikleri hizmetler prensip olarak tevkifat kapsamına girmemektedir.

Avukatların verdikleri danışmanlık hizmetleri ise tevkifata tabidir. Avukatlarla yapılan sözleşmede avukatlık ve danışmanlık hizmetleri birlikte yer alıyorsa, bu iki unsur ayrı ayrı ücretlendirilmediği takdirde, toplam sözleşme bedeli üzerinden tevkifat uygulanır.”

“Tevkifat Uygulamasıyla İlgili Ortak Hususlar” başlıklı (I/C-2.1.3.4.) bölümünde,

”2.1.3.4.1.Tevkifat Uygulamasında Sınır

…

Kısmi tevkifat uygulaması kapsamına giren her bir işlemin KDV dahil bedeli 2.000 TL’yi aşmadığı takdirde, hesaplanan KDV tevkifata tabi tutulmaz. Sınırın aşılması halinde ise tutarın tamamı üzerinden tevkifat yapılır.”

açıklamaları yer almaktadır.

Buna göre, tarafınızca verilen patent danışmanlık hizmetinde %18 oranında KDV hesaplanması gerekmekte olup, söz konusu hizmetin Tebliğin (I/C-2.1.3.1/b) ayrımında sayılanlara ifa edilmesi halinde KDV dahil bedeli 2.000 TL’yi aşan hizmetlere ilişkin düzenlenecek serbest meslek makbuzlarında Tebliğin (I/C-2.1.3.2.2.) bölümü kapsamında  (9/10) oranında tevkifat uygulanması gerekmektedir.

…