Yeni bir iş kurarken işletme sahipleri sıklıkla henüz resmi olarak faaliyet başlamadan önce demirbaş ve stok malları satın alırlar. Ancak bu tür işlemlerin muhasebe ve vergi mevzuatı açısından nasıl değerlendirileceği, özellikle gelir vergisi gider kaydı ve KDV indirimi yönünden birçok soruyu beraberinde getirir. Bu yazımızda, işe başlama tarihinden önce yapılan alışların yasal defterlere nasıl kaydedileceği, hangi süreler içinde işlenmesi gerektiği ve vergi avantajlarının nasıl kullanılabileceği konularını detaylı olarak ele alıyoruz.

---

İşe Başlamadan Önce Yapılan Alımlar Vergiye Tabi midir?

Eğer işletmenizi henüz resmi olarak (yani vergi dairesine bildirim yaparak) faaliyete geçirmeden önce stok mallar (ticari mal) veya demirbaşlar satın aldıysanız, bu alımlar vergisel açıdan kayda alınabilir. Ancak bu işlemler için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir.

---

Gelir Vergisi Açısından Gider Yazılabilir mi?

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesi uyarınca, işletmenin gelir elde etmesi ve bu gelirin sürdürülebilmesi için yapılan her türlü harcama gider olarak dikkate alınabilir. Bu kapsamda:

• Henüz faaliyet başlamadan satın alınan demirbaşlar, işletme varlığına dahil edilebilir ve amortisman yoluyla giderleştirilebilir.
• Stok mallar (ticari mallar) ise işletme aktifine alınarak satış gerçekleştiğinde maliyet unsuru olarak değerlendirilir.

Bu işlemlerin mükellefiyet tesisinden sonra, yani işe resmi olarak başladıktan sonra Vergi Usul Kanunu’nun 219. maddesinde belirtilen süreler içinde defterlere kaydedilmesi gerekir.

---

Bu Süreler Ne Kadar?

Vergi Usul Kanunu’na göre;

• Alış işlemleri, faturanın tarihinden itibaren en fazla 10 gün içinde muhasebe kayıtlarına alınmalıdır.
• Eğer işletme muhasebe fişi, primanota vb. belgelerle çalışıyorsa, bu belgelerden esas deftere kayıt 45 günü geçmemelidir.

Ancak işe başlama bildirimi henüz yapılmadıysa ve mükellefiyet sonradan tesis edildiyse, bu süreler mükellefiyetin başladığı tarihten sonra başlar. Yani Ocak ve Şubat ayında alınan malların faturaları, örneğin Şubat sonu işe başlama bildirimi yapıldıysa Mart ayı başında yasal süresi içinde kaydedilmiş sayılır.

---

KDV Açısından Durum Nedir?

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre:

• İşletme henüz faaliyet göstermiyor olsa bile, faaliyetin başlatılmasına yönelik mal ve hizmet alımları, KDV indirimi açısından geçerlidir.
• Satın alınan ürünlere ait faturalar, KDV’nin indirimi için kullanılabilir.

Ancak burada da iki temel şart vardır:

1. Fatura ve belgelerde KDV ayrıca gösterilmiş olmalıdır.
2. Bu belgeler, faaliyetin başladığı takvim yılını takip eden yıl aşılmadan deftere kaydedilmiş olmalıdır.

Yani 2022 yılında faaliyete başlıyorsanız, 2023 sonuna kadar bu faturalardaki KDV’yi indirime konu edebilirsiniz.

---

Örnek Uygulama

• Diyelim ki bir kişi Şubat 2022’de kitap satışı yapacağı bir mağaza için demirbaş aldı. Henüz vergi kaydı yaptırmadı.
• Mart 2022’de işe başlama bildirimi verdi ve mükellefiyet tesis ettirildi.
• Şubat ayında alınan demirbaşın faturası Mart ayı içinde deftere kaydedildi.

Bu durumda:

• Fatura, 219. maddeye uygun şekilde kaydedildiği için geçerli sayılır.
• Harcama, gelir vergisinde gider ya da maliyet unsuru olarak dikkate alınabilir.
• Faturada gösterilen KDV, KDV indirimi konusu yapılabilir.

---

Bu Durumda Hangi Belgeler Gereklidir?

• Alış faturası
• İşe başlama bildirimi
• Mükellefiyet tesis belgesi
• Defter kayıtları (yasal sürede işlenmiş olmalı)

---

Sonuç

Henüz faaliyete başlamadan yapılan alışlar, işletmenin kurulmasına yönelik olduğu için gelir vergisi ve KDV açısından gider/maliyet/indirim unsuru olarak kabul edilebilir. Ancak bu işlemler için faturaların zamanında kaydedilmesi ve faaliyet yılı içinde işlem yapılması büyük önem taşır. Muhasebeci ve denetim uzmanlarının bu geçiş döneminde işlem kayıtlarını dikkatle yapması, ileride cezai durumlarla karşılaşılmaması adına kritik öneme sahiptir.

---

 

---

10 Soru 10 Cevap ile Konunun Özeti

1. İşe başlamadan önce alınan mal ve demirbaşlar deftere kaydedilebilir mi?
Evet, işe başlama tarihinden sonra belirli sürelerde kaydedilirse mümkündür.

2. Gelir vergisi açısından bu alışlar gider sayılır mı?
Evet, ticari faaliyeti destekleyen bu harcamalar gider ya da maliyet olarak yazılabilir.

3. Hangi sürelerde deftere kayıt zorunludur?
10 gün içinde veya muhasebe belgeleri üzerinden 45 gün içinde kaydedilmelidir.

4. KDV indirimi mümkün mü?
Evet, faturada KDV ayrı gösteriliyorsa ve yasal sürede kayıt yapılmışsa mümkündür.

5. İşe başlama bildirimi ne zaman yapılmalı?
Faaliyet başlamadan önce veya işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde vergi dairesine yapılmalıdır.

6. İşe başlama bildiriminden önce alınan fatura geçerli mi?
Evet, faaliyetin başlamasına yönelikse geçerlidir.

7. Bu tür harcamalar nasıl belgelenmeli?
Satın alma faturaları ve yasal kayıtlarla belgelenmelidir.

8. KDV ne zamana kadar indirilebilir?
Vergiyi doğuran yılı takip eden yılın sonuna kadar indirilebilir.

9. Satın alınan mallar satıldığında nasıl işlenir?
Maliyet hesabına alınır ve satış kazancından düşülür.

10. Bu işlemlerde en çok yapılan hata nedir?
Faturaların geç kaydedilmesi ya da KDV indirimi için yasal sürenin kaçırılmasıdır.

 

 

---

ÖRNEK ÖZELGE

---

 

T.C.

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Aydın Vergi Dairesi Başkanlığı

Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü

Sayı: E-79690095-120[8-2022-120-30]-33379

Tarih: 29.03.2022

Konu: İşe başlamadan önce satın alınan demirbaş ve stok mallarının gider kaydı

İlgi:

a)23.03.2022 tarihli özelge talep formunuz.

b)24.03.2022 tarihli özelge talep formunuz.

İlgide kayıtlı özelge talep formlarınızın incelenmesinden, 18.02.2022 tarihinde belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda kitap perakende ticareti faaliyetine başladığınız, işe başlama bildirimi yapmadan önce 2022 yılı Ocak ve Şubat aylarında işletmeniz için demirbaş ve ticari mal alışlarınızın olduğu, söz konusu alışlarınızı mükellefiyet tesisi tarihinde defter kayıtlarınıza alınmasında herhangi bir sakınca bulunup bulunmadığı hususunda Başkanlığımızdan özelge talep ettiğiniz anlaşılmıştır.

GELİR VERGİSİ VE VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN:

Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasında ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin safi kazancın tespitinde indirilebileceği hükme bağlanmıştır.

Öte yandan, Vergi Usul Kanununun 174 üncü maddesinde, defterlerin hesap dönemi itibariyle tutulacağı, kayıtların her hesap döneminde kapatılacağı ve ertesi dönem başında yeniden açılacağı, hesap döneminin normal olarak takvim yılı olduğu hükmü mevcuttur.

Aynı Kanunun 219 uncu maddesinde; “Muameleler defterlere zamanında kaydedilir. Şöyle ki:

a) Muamelelerin işin hacmine ve icabına uygun olarak muhasebenin intizam ve vuzuhunu bozmayacak bir zaman zarfında kaydedilmesi şarttır. Bu gibi kayıtların on günden fazla geciktirilmesi caiz değildir.

b) Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri, primanota ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan mazbut vesikalara dayanarak yürüten müesseselerde, muamelelerin bunlara işlenmesi, deftere işlenmesi hükmündedir. Ancak bu kayıtlar, muamelelerin esas defterlere 45 günden daha geç intikal ettirilmesine cevaz vermez.

c) Günlük kasa, günlük perakende satış ve hasılat defterleri ile serbest meslek kazanç defterine muameleler günü gününe kaydedilir.” hükmü yer almaktadır.

Bu hükümlere göre, mükellefiyet tesis ettirilmeden önce faaliyetinize ilişkin olarak satın alınan demirbaş ve stok mallarının faturalarının işe başlanılmasını müteakip mezkur 219 uncu maddede yer alan süreler içerisinde yasal defterlere kaydedilmesi halinde, bu tutarların gelir vergisi açısından gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.

KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU AÇISINDAN:

3065 sayılı KDV Kanununun;

1/1 inci maddesinde, Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV ye tabi olduğu,

10 uncu maddesinde, mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, malın teslimi veya hizmetin yapılması anında, malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi hallerinde, bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura ve benzeri belgelerin düzenlenmesi anında vergiyi doğuran olayın meydana geldiği,

29/1 inci maddesinde, mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV den, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler nedeniyle ödenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV yi indirim konusu yapabilecekleri,

29/3 üncü maddesinde, indirim hakkının vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak şartıyla, ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanılabileceği,

34/1 inci maddesinde ise, yurt içinden sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait KDV nin, alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinden ayrıca gösterilmesi ve bu vesikaların kanuni defterlere kaydedilmesi şartıyla indirilebileceği,

hüküm altına almıştır.

Bu hükümlere göre, indirim hakkı, vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak şartıyla ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanılabilecektir.

…