İrtibat bürolarının vergi yükümlülükleri, özellikle yurt dışından döviz olarak yapılan ödemeler ve bu ödemelerin Türk Lirası (TL) karşılığıyla gerçekleştirilmesi durumunda nasıl işlem yapılacağı, hem muhasebe hem de denetim alanında sıkça gündeme gelen bir konudur. Bu yazımızda, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın verdiği özelge doğrultusunda irtibat bürosu çalışanlarına döviz ve TL üzerinden yapılan ödemelerin gelir vergisi açısından değerlendirmesini ele alacağız.

İrtibat Bürolarında Ücret Ödemeleri Nasıl Yapılmalı?

Türkiye’de faaliyette bulunan ancak merkezi yurt dışında olan dar mükellef kurumların irtibat büroları, faaliyetlerinin niteliği gereği ticari kazanç elde etmemektedir. Bu nedenle, çalışanlarına yapılan ücret ödemelerinde özel vergi istisnası hükümleri geçerli olabilmektedir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinin 14. bendi uyarınca:

Türkiye’de kanuni ve iş merkezi bulunmayan işverenler tarafından, yurt dışından elde edilen kazançlar üzerinden döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisnadır.

Vergi İstisnası İçin Gerekli Şartlar

İrtibat bürolarının çalışanlarına yaptığı ücret ödemeleri gelir vergisinden istisna olabilmesi için şu beş temel şartın birlikte sağlanması gerekir:

1. İşverenin dar mükellef statüsünde olması ve Türkiye’de kazanç elde etmemesi
2. Ödeme yapılan kişinin işverenle hizmet sözleşmesine dayalı olarak çalışması
3. Ücretin doğrudan yurt dışı kazançlardan karşılanması
4. Ödemenin döviz cinsinden yapılması
5. Bu ücretin Türkiye’deki kayıtlara gider olarak işlenmemesi

Dövizin TL’ye Çevrilerek Ödenmesi Mümkün mü?

Evet. Döviz Türkiye’ye geldikten sonra yetkili bir banka aracılığıyla TL’ye çevrilip çalışana ödeme yapılabilir. Bu durumda, döviz bozdurma işlemi belgelenmeli ve ücret bordrosuna eklenmelidir. Ancak yine de ödeme “dövizden kaynaklı” olmalıdır. Kaynağın Türkiye’deki ticari kazançlardan olmaması kritik önem taşır.

Yol, Yemek ve Konaklama Giderleri de İstisna mı?

Eğer çalışanlara yapılan yol, yemek, barınma gibi nakdi ödemeler, doğrudan yurt dışından gönderilen dövizle karşılanıyorsa ve diğer koşullar sağlanıyorsa, bu ödemeler de gelir vergisinden istisna kabul edilir.

Belge Olmadan Ödeme Olur mu?

Hayır. Döviz bozdurma işlemleri ve ücret ödemelerine ilişkin belgelerin eksiksiz şekilde hazırlanması gerekir. Aksi halde, bu ödemeler gelir vergisine tabi tutulabilir.

Tevkifat Yükümlülüğü Devam Ediyor

İrtibat büroları, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi kapsamında sayılan kurumlar arasında yer aldığından, istisna kapsamı dışında kalan ücretler veya diğer ödemeler için vergi tevkifatı yapmakla yükümlüdür.

Sonuç

İrtibat bürolarının, çalışanlarına yaptıkları ücret ödemelerinde gelir vergisi istisnasından yararlanabilmesi için hem ödeme kaynağının hem de ödeme yönteminin kanuna uygun olması gerekir. Uygulama sırasında döviz hareketlerinin belgelenmesi, bordrolarla ilişkilendirilmesi ve kayıtların şeffaf tutulması, olası vergi cezalarının önüne geçilmesini sağlar.

 

---

Konuyu 10 Soru 10 Cevapla Özetleyelim

1. İrtibat bürosu çalışanlarının ücreti dövizle ödenirse vergi istisnası uygulanır mı?
Evet, belirli şartlar sağlanıyorsa gelir vergisinden istisnadır.

2. Dövizi TL’ye çevirip ödeme yapmak mümkün mü?
Evet, ancak dövizin yurt dışından geldiği belgelenmeli ve banka döviz bozdurma belgesi sunulmalıdır.

3. Bu ödeme bordroya nasıl yansıtılmalı?
Döviz bozdurma belgesi bordroya eklenmeli, ödeme tutarı TL olarak gösterilmelidir.

4. Hangi şirketler bu istisnadan yararlanabilir?
Türkiye’de kazanç elde etmeyen, merkezi yurt dışında olan dar mükellef kurumlar.

5. Yol, yemek, konaklama gibi ödemeler de istisnaya dahil mi?
Evet, yukarıdaki tüm şartlar sağlanıyorsa bu ödemeler de istisnaya tabidir.

6. Ödemelerin belgelenmesi zorunlu mu?
Evet. Belgelenmeyen ödemeler vergiye tabi olabilir.

7. Türkiye’de elde edilen kazançlarla ödeme yapılırsa istisna geçerli mi?
Hayır, istisna sadece yurt dışı kazançla yapılan ödemelerde geçerlidir.

8. Ücret TL cinsinden bordroya yazılabilir mi?
Evet, dövizin TL’ye çevrilmiş hali bordroya yazılabilir.

9. Tevkifat yapılması gereken durumlar var mı?
Evet, istisna dışında kalan ödemeler için vergi tevkifatı yapılması zorunludur.

10. İrtibat bürosunun Türkiye’de ticari faaliyet yürütmesi durumunda istisna geçerli olur mu?
Hayır, ticari faaliyet varsa istisna uygulanmaz.

 

 

 

---

ÖRNEK ÖZELGE

---

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI  İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI (Mükellef   Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)
Sayı	:	62030549-120[24-2015/399]-58279		13/05/2016
Konu	:	İrtibat bürosuna yurt dışından döviz olarak gelen   ödemelerin TL olarak ödenip ödenmeyeceği ve çalışanların yaptığı konaklama   vb. harcamaların belgelendirilmesi

İlgide kayıtlı özelge talep formunda, Kenya’da mukim bir şirketin Türkiye’de irtibat bürosu olarak faaliyet gösterdiğiniz, çalışanlarınıza şirket merkezinden gelen döviz ile ücretlerinin ödendiği, söz konusu ücret ödemelerinin TL olarak ödenmesinin mümkün olup olmadığı ile şirket merkezinin aktardığı dövizlerden TL’ye çevrilerek çalışanlarına yol, yemek, barınma ücreti adı altında yapılan ödemelerin de  Gelir Vergisi Kanununun 24’üncü maddesi kapsamında olup olmadığı ile söz konusu ödemelerin belgesiz olması durumunda nasıl bir yol izleneceği hususunda bilgi talep edildiği anlaşılmakta olup konu hakkında Başkanlığımız görüşleri aşağıda açıklanmıştır.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin (14) numaralı bendinde, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretlerin gelir vergisinden istisna edileceği hüküm altına alınmıştır.

147 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin “Kanuni ve İş Merkezi Türkiye’de Olmayan Dar Mükellefiyete Tabi İşverenlerce Hizmet Erbabına Döviz Olarak Ödenen Ücretler” başlıklı 1-c bölümünde;

            “İstisna hükmünün uygulanmasında, aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir.

            -İşveren sıfatıyla ücret ödemesinde bulunan kurumların, Türkiye’de herhangi bir kanuni merkezinin veya iş merkezinin bulunmaması gerekir. Türkiye’de kanuni ve iş merkezi olmayan kurumların ise tam mükellef oldukları devlette hangi statüyü taşıdıkları, tüzel kişiliklerinin bulunup bulunmadığı herhangi bir iktisadi işletmelerinin varlığı ya da yokluğu önem taşımayacaktır.

            -Türkiye’de hizmet arzeden gerçek kişinin işveren sıfatıyla bağlı olduğu dar mükellef  kurum, söz konusu kişiye döviz olarak ödediği ücretleri, doğrudan doğruya yurt dışında elde ettiği gelirinden ayırıp vermeli, hiç bir zaman için Türkiye’de elde ettiği kazanç ile ilgilendirmemelidir. Bu çerçevede hizmet erbabının Türkiye’de tam mükellef veya dar mükellef statüsünü taşıması hiçbir önem taşımayacaktır. Ödeme, yurt dışında elde edilen gelir üzerinden yapılacağı için, Türkiye’deki faaliyetler nedeniyle bu ücretler Gelir Vergisi Kanununun 40’ıncı maddesi hükmüne göre gider olarak dikkate alınmayacaktır…” açıklamaları yer almıştır.

            Buna göre, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi kurumların bünyesinde çalışan hizmet erbabına ödenen ücretlere istisna uygulanabilmesi için;

             1-Türkiye’de hizmet arzeden gerçek kişinin bağlı olduğu işverenin dar mükellef kurum olması, bu kurumun da Türkiye’de hiçbir şekilde kazanç elde edecek şekilde faaliyette bulunmaması,

            2-Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı ve yapılan ödemenin de ücret niteliğinde olması,

            3-Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapılacak ödemenin bu kurumun yurtdışı kazançlarından karşılanması,

            4-Ücretin döviz olarak ödenmesi,

            5-Ödenen ücretin dar mükellef kurumun Türkiye’deki hesaplarına gider olarak kaydedilmemesi,

            şartlarının bir arada bulunması gerekmektedir.

            Bu hüküm ve açıklamalara göre, Kenya’da mukim şirketin irtibat bürosunda çalışanlara, kurumun doğrudan doğruya yurt dışından elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretin, yukarıdaki şartların bir arada sağlanması halinde istisna kapsamı içerisinde değerlendirilecektir.

            Ayrıca, yurt dışından döviz olarak ödenen ücretin, irtibat büronuz tarafından çalışanlarınıza yol, yemek, barınma ücreti adı altında nakdi yardımlar yapılması durumunda söz konusu nakdi yardımlar ücret olarak değerlendirilecek olup yukarıdaki şartların da sağlanması halinde, bu ödemeler de 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin (14) numaralı bendine göre gelir vergisinden müstesna olacaktır.

            Diğer taraftan, istisnanın uygulanabilmesi için söz konusu ücretin irtibat bürolarında çalışanlara döviz olarak veya yurt dışından gelen paraların yetkili bankalarda bozdurulmak suretiyle Türk parası olarak Türkiye’de ücretliye ödenmesi ve döviz bozdurulması ile ilgili belgelerin ücret bordrolarına eklenmesi gerekmektedir.

            Ancak, irtibat büroları Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan sair kurumlar kapsamında olduğundan, bu madde kapsamında nakden veya hesaben yapacağı istisna kapsamında olmayan ücret ödemeleri dahil diğer ödemelerden tevkifat yapılması gerektiği tabiidir.

…