Bu yazıda, 6736 sayılı Kanun kapsamında işletmede bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacakların muhasebe kayıtlarına nasıl yansıtılacağı, geçici hesap kullanımı, gider yazılamama durumu ve kâr dağıtımı yönüyle doğan vergi sorumlulukları detaylı şekilde açıklanıyor.

Kasa Fazlası ve Ortaklardan Alacaklar İçin Yapılan Düzeltmelerin Muhasebesi ve Vergilendirilmesi

6736 sayılı Kanun, kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmede fiilen bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar için mükelleflere önemli bir düzeltme imkânı sundu. Bu uygulama, bilanço düzeltmesi, vergisel yükümlülüklerin azaltılması ve şirketlerin finansal görünümünü iyileştirme amacını taşır. Ancak uygulamanın muhasebe ve vergi boyutu yanlış anlaşılmaya açık birçok kritik detaya sahiptir.

6736 Sayılı Kanun’un 6/3 Maddesi Neyi Düzenliyor?

Kanunun bu maddesi, işletmelerin bilançolarında yer almasına rağmen fiziken mevcut olmayan kasa fazlalarını ve ortaklardan olan net alacakları beyan ederek düzeltebilmesini öngörüyor.

Bu beyanlar;

  • %3 oranında vergi ödenmesi şartına bağlıdır.
  • Beyan edilen tutar vergi matrahına gider yazılamaz.
  • İlave vergi tarhiyatı yapılmaz, cezai işlem uygulanmaz.

Muhasebe Kayıtları Nasıl Yapılmalı?

6736 sayılı Kanun’un uygulanmasıyla ilgili yayımlanan tebliğe göre, bu tür düzeltmeler 689 – Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar hesabında izlenebilir. Alternatif olarak, dileyen mükellefler bu tutarları bilançonun aktifinde geçici bir hesap (örneğin 296-Geçici Hesap) altında da takip edebilir.

Ancak hangi hesap kullanılırsa kullanılsın:

  • Bu tutarlar kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamaz.
  • Takip eden dönemlerde bu tutarların 681 – Önceki Dönem Gider ve Zararları hesabına aktarılması mümkündür.

Geçmiş Yıl Kârları ile Mahsup Yapılabilir mi?

Bu noktada en çok karıştırılan konulardan biri devreye giriyor. Şirketin geçmiş yıl kârlarının, 296 hesabında izlenen düzeltme tutarları ile mahsup edilmesi kâr dağıtımı sayılır. Bu durumda:

  • Kâr dağıtımı yapılmış gibi işlem görecektir.
  • %15 oranında gelir vergisi stopajı yapılması gerekecektir (GVK 94/6-b).

Kısaca: Fiili ödeme yapılmasa bile mahsup işlemi kâr dağıtımı hükmündedir.

Teknik İflas ve Kredibilite Açısından Neden Önemli?

Birçok işletme bu düzeltmeleri sadece vergi uyumu için değil, bilanço iyileştirmesi, teknik iflas riskinden kurtulma, kredi notunu koruma gibi gerekçelerle de yapmaktadır. Ancak bu düzeltmelerin vergisel boyutu iyi yönetilmediği takdirde, beklenmedik mali yüklerle karşılaşılabilir.

Sonuç

6736 sayılı Kanun kapsamında yapılan düzeltmeler, vergi avantajı sağlasa da;

  • Düzeltme kayıtları vergi matrahının tespitinde gider yazılamaz,
  • Mahsup işlemleri kâr dağıtımı sayılır ve
  • %15 stopaj yükümlülüğü doğurur.

Bu nedenle düzeltme yapılırken, hem muhasebe kaydı hem de vergi boyutu dikkatle planlanmalıdır.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Kasa ve ortaklardan alacaklar neden düzeltilir?
Bilançoyu gerçeğe uygun hale getirmek

2. 6736 sayılı Kanun hangi yıl bilançoları için geçerliydi?
31.12.2015 tarihli bilançolar için.

3. Beyan edilen tutarlar gider olarak yazılabilir mi?
Hayır, kurum kazancı hesaplamasında gider yazılamaz.

4. Bilançoda geçici hesapta izlenen tutar daha sonra nasıl kapatılır?
681 – Önceki Dönem Gider ve Zararları hesabına aktarılır.

5. Geçmiş yıl kârı ile mahsup yapılırsa ne olur?
Bu işlem kâr dağıtımı sayılır, %15 gelir vergisi stopajı doğar.

6. Kâr dağıtımı olmadan vergi ödemesi olur mu?
Evet, mahsup işlemi fiili ödeme olmasa da kâr dağıtımı sayılır.

7. Vergi oranı nedir?
%3 beyan edilen tutar üzerinden, %15 ise mahsup halinde stopaj için. (Kar dağıtımın yapılacağı tarihte oran farklılıkları olabilir)

8. Teknik iflas durumunu düzeltmek mümkün mü?
Evet, bu uygulama ile farkın oluştuğu yıl gidere atılmayıp bilançodaki özkaynakların bozulmasının önüne geçilebilir.

9. Kredibilite etkilenir mi?
Evet, fark tutar aktif geçici hesapta izlenirse özkaynakları etkilemeyeceğinden borç/özkaynak oranları daha sağlıklı görünür.

10. Düzeltme ceza ya da faiz doğurur mu?
Hayır, zamanında yapılırsa ceza ve faiz uygulanmaz.

 

ÖRNEK ÖZELGE

T.C. 

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı

Gelir Kanunları Usul Grup Müdürlüğü

Sayı : 27575268-105[6736-2018-465]-E.160473 18.06.2020
Konu : 6736 sayılı Kanun kapsamında yapılan kasa ve ortaklardan alacaklar hesaplarına ilişkin düzeltmeler hk.
İlgi :

İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda;

– Şirketinizin, 6736 sayılı Kanunun 6/3 maddesi hükümlerinden yararlanarak, kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan tutarların düzeltilmesi sonucu oluşan düzeltme farklarını bilançonun aktifinde yer alan “296-Geçici Hesap”ta izlediği,

– Bu uygulamadan, işletmenin özkaynaklarındaki azalma dolayısıyla teknik iflas, ihale rasyolarının tutmaması ve kredibilitenin düşmesi gibi olumsuzlukların yaşanmaması için faydalanıldığı,

– Ancak uzun süredir bilançonun pasifinde geçmiş yıl kârlarının mevcut olduğu

belirtilmiş olup söz konusu geçmiş yıl kârlarının, kâr dağıtımı yapılmadan veya kâr dağıtımı yapılmış gibi vergisi ödenerek (fiili olarak ödeme yapmadan) kasa fazlalığının izlendiği “296-Geçici Hesap” ile kapatılıp kapatılamayacağı hususunda Başkanlığımız görüşü sorulmuştur.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinde, kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı ve safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.

Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı ve Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinde, safi kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilecek giderler sayılmıştır.

6736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında, “Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar ile bunlarla ilgili diğer işlemler hakkında aşağıdaki hükümler uygulanır:

a) Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2015 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilirler.

b) Bu fıkranın (a) bendi kapsamında beyan edilen tutarlar üzerinden %3 oranında hesaplanan vergi, beyanname verme süresi içinde ödenir.

c) Bu fıkra kapsamında ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmez; beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Bu fıkra uyarınca beyan edilen tutarlar nedeniyle ilave bir tarhiyat yapılmaz. Bu fıkra kapsamında beyanda bulunan kurumlar vergisi mükelleflerinin bu beyanları nedeniyle 2016 yılı geçici vergi beyannamelerinde düzeltme gerektiği takdirde, düzeltme işlemleri bu fıkrada öngörülen beyanname verme süresi içinde yapılır ve düzeltme işlemleri nedeniyle herhangi bir ceza veya faiz aranmaz.”

hükmü yer almaktadır.

1 seri no.lu Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması Hakkında 6736 Sayılı Kanun Genel Tebliğinin “VI/C-3-Vergisel Yükümlülükler ve Muhasebe Kayıtları” başlıklı bölümünde;

– Bilançolarda görülmekle birlikte işletmelerde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan tutarların düzeltilmesi halinde “689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabının kullanılacağı, söz konusu geçici hesapta izlenen tutarın herhangi bir şekilde kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı,

– Bu madde kapsamında beyan edilen kasa mevcutları ve ortaklardan net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerin, dileyen mükelleflerce “689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabı yerine bilançonun aktifinde herhangi geçici bir hesapta izlenmesinin mümkün olduğu ve söz konusu geçici hesapta izlenen tutarın herhangi bir şekilde kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı

açıklamalarına yer verilmiştir.

Buna göre, 6736 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi kapsamında beyan edilen kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan tutarların, bilançonun aktifinde herhangi geçici bir hesapta izlenmesi halinde, bilançonun aktifinde geçici bir hesapta izlenen tutarın daha sonraki hesap dönemlerinde “681. Önceki Dönem Gider ve Zararları” hesabına aktarılmak suretiyle bilançodan çıkarılması mümkündür. Ancak, bu hesaplardan hangisinde izlenirse izlensin bu tutarların kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı tabiidir.

Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, maddede yer alan ödemeler üzerinden vergi kesintisi yapmakla sorumlu olanlar sayılmış olup, anılan maddenin 6/b-i bendinde ise, tam mükellef kurumlar tarafından; tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve gelir vergisinden muaf olanlara dağıtılan, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarından (kârın sermayeye eklenmesi kâr dağıtımı sayılmaz.) % 15 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Dolayısıyla şirketinizce, 6736 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında kayıtların düzeltmesi nedeniyle “296-Geçici Hesap”a kaydedilen tutarın geçmiş yıl kârlarından veya yedek akçelerden mahsup edilmesi halinde, bu mahsup işlemi kâr dağıtımı olarak değerlendirilecek ve mahsubu yapılan tutar üzerinden de kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisi yapılması gerekecektir.

…

 

Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

Önceki Yazılar